Bir gecede değişen kural: ‘Diyarbakır mı, Amed mi?

Bursapor ile Amedspor arasında oynanan maçın ardından tartışmalar sürerken MHP lideri Bahçeli bir kez daha “Amed” ismini tartışmaya açtı. Bahçeli “Bize göre Amed diye bir yer yoktur” diyerek inkar etti. Ancak tarihçiler ve belgeler “Amid” ve “Amed” isminin Osmanlı belgelerinde dahi var olduğunu gösteriyor.

Rudaw’da yer alan habere göre, TFF 2’nci Lig Beyaz Grup’ta önceki gün Bursa Atatürk Stadyumunda oynanan Bursaspor-Amedspor maçında Amedsporlu futbolculara ve seyircilere yönelik saldırılar, saha içinde ve dışındaki olaylar tartışılmaya devam ediyor.

Maç esnasında Bursaspor tribünlerinde 90’lı yıllardaki faili meçhul cinayetler ile özdeşleşen “Beyaz Toros” ve “Yeşil” kod adlı Mahmut Yıldırım’ın posterleri açıldı.

Bahçeli bir kez daha “Amed” ismini gündeme getirdi

Yaşanan olaylar ve seyircilerin ırkçı tezahüratlarına spor ve siyaset dünyasından tepkiler yağarken Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı Devlet Bahçeli bir kez daha “Amed” ismini tartışmaya açtı.

Bahçeli, partisinin bugünkü grup toplantısında, “Bize göre Amed diye bir yer yoktur. Amedspor Kulübü diye bir şey de yok hükmündedir” diye konuştu.

Bahçeli 2021 yılında Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu’nun Diyarbakır ziyareti sonrasında Rûdaw’a verdiği röportajda bu ismi kullanmasına tepki göstermişti.

Ahmet Davutoğlu, Diyarbakır’a büyük önem verdiğini belirterek, “Memnuniyetle Amed diyebilirim. Aslında eskiden Diyarbakır olarak değil de Diyerbekir olarak kullanılmış tarihte. Amed de öyle” demişti.

Bahçeli ise, “Bak Serok, Amed değil Diyarbakır diyeceksin” ifadesini kullanmıştı.

Tarihçiler ne diyor?

Kimi kesimler “Amed” isminin kullanılmasını siyasi bir tavır şeklinde yorumluyor. Ancak tarihçiler ve belgeler, 33 uygarlığa ev sahipliği yapmış 9 bin yıllık kentin en eski isimlerinden birinin “Amid” veya “Amed” olduğunu gösteriyor.

Tartışmaların yaşandığı dönemde Rûdaw’a konuşan tarihçi ve araştırmacı Baran Zeydanlıoğlu, Amid isminin kent tarihinde en çok kullanılan isim olduğuna dikkat çekti.

Zeydanlıoğlu, “Tarihte Amid, Amida ve Amit isimleri geçiyor. Özellikle bu üç isim kullanılıyor. Yaklaşık 2 bin sene boyunca kullanılan ismi ise Amid ya da Amidya ve Amidi. Omit diye de geçiyor. Aynı zamanda bazı Arap ve Fars kaynaklarında Hamid olarak da geçiyor. Ermeni krallık döneminde ise Tigran’ın şehri anlamında Tigranagerd olarak geçiyor. Asurlarda, Romalılarda, Bizanslarda sürekli Amid denmiş. Şehrin tarihte en çok kullanılan ismi Amid’dir” dedi.

Öte yandan tarih araştırmacısı Nimetullah Atal da Bahçeli’nin sözlerinin ardından sosyal medya üzerinden Osmanlı arşivlerinin görselini paylaşarak, “Cumhurbaşkanlı Devlet Arşivlerinde yer alan Osmanlı belgelerinde ‘Amed’ ile ilgili 2922 adet belge bulunmaktadır. Osmanlı’yı ‘devlet’ olarak görüyorlarsa tabi…” yorumunu yaptı.

Nasıl Diyarbakır oldu?

Amed, Amîd, Amida, Omid, Emit, Tîgranagerd, Diyarıbekır, Diyarıbikr ve Dîyarbekir gibi isimler Diyarbakır’ın eski isimleri arasında bulunuyor.

Amid isminin kullanımının özellikle Diyar-ı Bekr’in 1867 yılında vilayet oluşundan sonra yavaş yavaş terkedildiği görülüyor.

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla beraber ise 1938’de kentin ismi resmen Diyarbakır olarak değiştirildi.

Ancak bu isim değişikliği, 17 Kasım 1937 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’ün Diyarbakır’da yaptığı bir konuşması üzerine yapılan tartışmalar ve ardından Türk Dil Kurumu’na gönderilen bir telgrafla başladı.

Türk Dil Kurumu Genel Sekreteri İbrahim Necmi Dilmen”e gönderilen telgrafta şu ifadeler yer alıyor:

“Diyarbekir şehrinin isminin etimolojisine dair etüt var mıdır? Esasta bu şehrin ismi ‘Bakır memleketi’ manasına olan ‘Diyarbakır’ olması gerektir ve artık bu isimle tanınacaktır. Dil Kurumu’nun bu hususta Tarih Kurumu ile işbirliği yaparak, historik ve lengüistik tetkikatta bulunması emrediliyor.”

Bu telgraf üzerine acele toplanan Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu üyeleri kentin ismini “Diyarbakır” diye değiştirdiklerini telgrafla kente geri bildirdiler.

Serhat News