Van’ın Gevaş ilçesinde bal üreticiliği yapan arıcılar, ekonomik krizle birlikte artan girdi maliyetlerinden kaynaklı yaptıkları işi bırakma noktasına geldi: “Gevaş çok güzel bir yer ama ne yazık ki sahipsiz. O yüzden buradaki arıcılar da sahipsizdir. Arıcıların desteğe ihtiyacı var.”
Artos Dağı’nın eteklerine kurulu Van’ın Gevaş ilçesinde, uzun yıllardır arıcılık yapılıyor. 1700 metre yüksekliğinde bulunan ilçe, bal üretiminde özel bir yere sahip. Bu dağ, her bölgede yetişen bitkilerin yanı sıra Türkiye’de nadir görülen 48 bitki çeşidine de ev sahipliği yapıyor. Van Gölü kıyılarından, Artos Dağı’nın zirvelerine kadar uzanan bölgedeki üretilen balın kalitesini, bitki çeşitliği belirliyor. Bölgede yaklaşık 100 arıcı bulunuyor. Gevaş’ta bulunan arıcıların yanı sıra birçok gezgin arıcı da yaz aylarını bu bölgede geçirmeyi tercih ediyor.
‘Artan şeker fiyatları arıları aç bıraktı’
Sabır isteyen bu mesleğin zorluklarından birisi de kış şartları çünkü Türkiye’nin en soğuk bölgelerinden biri Gevaş. Sabit arıcıların burada kışlatma yapması da büyük riskler taşıyor. Soğuk hava, nem, açlık ve çeşitli hastalıklarla boğuşmak zorunda kalan arılar, kış aylarında azalsa da ilkbahar aylarında yeniden yavrulayabiliyor. Van’da yavrulama dönemi çiçeklere denk gelmediği için arılar çoğunlukla şekerle besleniyor. Fakat artan şeker fiyatları arıcıların arıları besleyememesine neden oluyor. Hal böyle olunca da kış ve hastalığın yanında ekonomik kriz de arıların azalmasına neden oluyor.
Arıcılık artık ekonomik krize direnemeyecek halde ve arıcılar neredeyse işlerini bırakma noktasına geldi.
‘Çabamız boşa gidiyor’
İlçede 42 yıldır arıcılık yapan Nusret Danış, ilçelerinin bal üretimi konusunda özel bir yer olduğunu söylüyor. “Arılarımızı çoğaltmaya çalışıyoruz fakat hem şeker fiyatlarının yüksek olmasından hem de arı kuşundan dolayı çabamız boşa gidiyor” diyerek pahalılıktan yana dert yakınıyor. Arıcılığın faydalı bir meslek olduğuna sık sık vurgu yapıyor. Sözü açılmışken geçen sene Gevaş balının Türkiye’de birinci olduğunu bizlere hatırlatıyor.
Bu gurunun yanında konuşmasının başında söz ettiği ekonomik krizin etkilerine yeniden değiniyor. Danış, “Genelde kışlatma için başka şehirlere gidiyoruz. Ama nakliye fiyatları da çok yükseldi. Geçen sene Adana’dan gelirken 4 bin 5 yüz TL nakliye parası ödedim. Fakat bu yıl aynı yol için 21 bin TL ödedim. Durumumuz hiç iyi değil yani bu fiyatlarla başa çıkabilmek için çare arıyoruz” diyor ve devletten destek beklediklerini belirtiyor.
‘Sürekli arıcıya sorun çıkarıyorlar’
Arıcılardan Mehmet Danış, arıcılığa 6 yıl önce abisinin yanında başlamış. İşi öğrendikten sonra kendi arı sürüsünü oluşturmuş. Nakliye fiyatları yüksek olduğu ve maddi durumu uygun olmadığı için kış mevsimini ilçede geçiriyor ve ne yazık ki 70 kovan arısını kaybetmiş. Geriye 80 kovan arısıyla piyasadaki zamlara dikkat çekerek, “Sürekli arıcıya bir sorun çıkarıyorlar” diyor.
Geçen seneye oranla şeker, tel, mum ve nakliye fiyatlarının arttığına sık sık değinmeden edemiyor: “Gevaş çok güzel bir yer ama ne yazık ki sahipsiz. O yüzden buradaki arıcılar da sahipsizdir. Arıcıların desteğe ihtiyacı var.”
‘Bu işi sonlandırmaya mecbur bırakılıyoruz’
Gevaş’ın en eski arıcılarından biri olan Derviş Tepe de yıllardır geçimini arıcılıkla sağlıyor. Arıcılık dışında herhangi bir iş yapmadığını söylüyor ve her arıcı gibi öncelikle şeker fiyatlarına değiniyor: “Geçen yıl bir torba şeker 220 TL iken bu yıl, bin-bin iki yüz TL civarlarında satılıyor. Yine geçen sene 5 torba şekerle arılarımızı çoğaltabiliyorken bu yıl alamıyoruz. Zaten bir torba şekerde arılarımıza yetmiyor.”
Arıcı Tepe, daha önce 90 kovan arıya sahipken şu anda sadece 30 kovan arıya sahip. Bu işi bırakmaya mecbur kaldıklarını sık sık yineliyor ve arı kuşu yüzünden kalan arılarının da çalışmadığını ifade ediyor. Devletten sorunlarının çözümüne yönelik adım beklediklerini sözlerine ekliyor: “Ya şeker fiyatlarını düşürmeliler ya da arı kuşunu korkutmamız için bize silah kullanım izni vermeliler. Çünkü arı kuşu bir düşman gibi arılarımıza saldırıyor. Sorunlarımıza çare bulamalarını istiyoruz.”
‘Maliyetler arttı ancak bal fiyatı yerinde sayıyor’
Arıcılık yapan bir diğer arıcı Oktay Orhun ise yaklaşık 20 yıldır bu işle uğraşıyor. Aktarımlarına göre geçmişte arıcılık oldukça kârlı bir işmiş. Günümüz Türkiye’sinde ise kâr geliri olmayan bir meslek halini aldı arıcılık. Maliyetler artmış ama fiyatlar yerinde saymış. ‘Arıcılığın başlıca sorunu sadece bu dönemde ekonomik kriz mi?’ diye soruyoruz ve Orhun, en büyük sorunlardan birinin de toptancılar olduğunu belirtiyor. Söylediklerine göre bal kesim döneminde ilçeye uğrayan toptancılar, balı çok düşük fiyatlardan üreticilerden alarak büyük kentlerde yüksek fiyattan satıyor.
‘Balı ithal etmek zorunda kalabiliriz’
Gevaş’ta üretilen balın kalitesinin birçok bala oranla daha yüksek olmasına rağmen yeteri kadar tanıtılmadığı için arıcıların zarar ettiğini belirtiyor. Devlet desteklerinin geçen yıl kovan başına 10 TL iken, bu yıl 20 TL’ye yükseltilmesinden yana da dertli olan Orhun, bu paranın bir arı kovanı için hiçbir anlam ifade etmediğini söylüyor. Ve bu krizin yönetilememesi halinde Türkiye’nin ithal bal kullanamaya başlayacağını yorumunda bulunuyor.
Video-Montaj: Zelal Sahidenur Sari
(ro)
