Birçok şiir ve türküye konu olan Geliyê Tiyarê son 90 yıl içinde yaşanan çatışmalardan dolayı üç kez insansızlaştırılmış. İlki 1915, ikincisi ise 1924 yılında gerçekleşir. O yıllarda üst düzey bir komutan vurulur, vali esir alınır. Yoğun geçen savaş sonrası bölge ikinci kez insansızlaştırılır

https://x.com/serhat_news/status/1796515995659719124

Hunergeha Welat’ın son çalışması olan ve Koma Cudi’nin seslendirdiği Evdîşo stranı hayli çarpıcı hikâyesiyle iyi bir çalışma olmuş. Evdîşo hikâyesinin geçtiği bölge güncel bakımdan önemli bir bölge olup, tarihten günümüze birçok acıların yaşanmasının yanı sıra farklı inançların birlikte yaşam bulduğu bir bölge.

Geliyê Tiyarê

Evdîşo stranın hikâyesi Geliyê Tiyarê (Tiyar vadisi)  bölgesinde geçiyor. Bu bölge Hakkari Yüksekova, Çukurca üçgeninin ortasında, Cîlo dağları silsilesinin güneyinde 55-60 kilometrelik derin bir vadidir. Vadi cennetin dünyaya bıraktığı parçası olarak bilinir. Başından sonuna kadar bir köy gibi görünse de, Şortê, Tîyar, Gise, Berîç, Hêşet, Zawîte, Tuxub, Mezrê, Güzereş, Xan ve Pîrî Tovê köylerinden oluşuyor. Yöreye has pirinçten tutun, incir, nar, susam, dut ve cevize kadar her türlü meyve ve sebze mahsulünün bulunduğu bir vadi. Bu mahsuller ihraç edilecek miktarlarda olmasa bile kendilerine ve komşularına yetecek miktarlardadır.

Zap vadisinin tamamında olduğu gibi bu bölgede de ipek böceği üretimi yapılmış. Ve üretilen ipeklerle de ünlü gümüş simli Tiyar kesrevanı dokunmuş. Çekilen klipte de görüldüğü üzere kadınların başlarına taktığı kofinin üstünde 7 renkten oluşan püskülün bağlanması yani kesrevan kimsesiz kaçan ya da Wan şehrine olan özlem gibi anlamlara sahip.

Birçok şiir ve stranlara konu olan Geliyê Tiyarê son 90 yıl içinde yaşanan çatışmalardan dolayı üç kez insansızlaştırılmış. İlki 1915, ikincisi ise 1924 yılında gerçekleşir. O yıllarda üst düzey bir komutan vurulur, vali esir alınır. Yoğun geçen savaş sonrası bölge ikinci kez insansızlaştırılır.

1990’lı yıllarda ise yoğunca köy boşaltmalarından bölge insanına, oradaki sivil yöneticilere bile sorulmadan kelebeklere, kuşlara “Yürü Kurdo” denilerek bölge boşaltılır.

Evdîşo’nun hikâyesi

Bu yeni çalışmaya dair Gazete Yaşama konuşan Hunergeha Welat, şarkının hikâyesine dair şunları söyledi:

“Osmanlı döneminde Tiyarê birçok farklı inancın yaşadığı bir bölge, Evdîşo ise Asûrî bir lider, Tiyarê vadisinde yaşayan halklardan. Bağlı olduğu aşiret ile Kurd aşiretleri arasında çatışmalar yaşanır. Bu saldırılar sonucunda Kurd aşiretler tarafından talan edilirler. Bu savaşın asıl sebebi ise Osmanlı devletinin halklar arasında çıkardığı çelişkilerden kaynaklı oluşturduğu düşmanlıklardır. Bu olaylar tarihte defalarca yaşanmış olup güncelde de hala yaşanan sorunların başında gelmektedir. Birçok savaş yaşanır, her iki taraftan da insan ölümleri gerçekleşir. Evdîşo, bu savaşlarda büyük bir yiğitlik sergiler. Kürtler de bu savaş ve Evdîşo’nun kahramanlığı üzerine bir şarkı yaparlar. Bu şarkıda da bu olay anlatılır.”

Evdişo gêlîyê Tîyarê kure

Şeşxana lure lure

Hatina Tîyarê dure

Erê Evdîşo êvare sih da latê

Şeşxana bide xebatê

Şer çu şîva Bêlatê

Erê Evdişo roj avaye

Tîyarîyan  êriş daye

Şeri bir Mersavayê

Serhat News