Türkiye’nin küçükbaş ve büyükbaş hayvancılıkta önde gelen illerinden biri olan Van’daki besiciler, yem, akaryakıt, toplu taşıma, elektrik, doğal gaz, su başta olmak üzere temel gıda maddelerine son zamanların en yüksek zamları nedeniyle hayvanlarını satmak zorunda kalıyor: “Gelirimiz giderimizi karşılamıyor.”
Ulusal Kırmızı Et Konseyi verilerine göre son bir yılda süt yemi %138, besi yemi %160, karkas et maliyeti ise yüzde 87 arttı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre ise canlı hayvanlardan sığır (kültür) fiyatı, bir önceki yıla göre %18,46 arttı. Canlı hayvanlardan, 2021’de sığır (kültür melezi) fiyatında %15,88 ve sığır (yerli) fiyatında %16,04 artış gerçekleşti. Küçükbaş hayvanlardan, 2021’de bir önceki yıla göre en fazla artış %30,28 ile tiftik keçisi ve %27,79 ile kıl keçisi oğlağı fiyatlarında gerçekleşti. Hayvansal ürünlerden inek sütü fiyatı bir önceki yıla göre %25,77 arttı. Hayvansal ürünlerden, 2021’de bir önceki yıla göre keçi sütü fiyatında %26,45 ve koyun sütü fiyatında %38,45 artış gerçekleşti.
Türkiye’de çok sayıda üreticinin süt üretmek yerine dişi hayvanlarını keserek kazanç sağlama yolunu seçtiği ve anaç hayvanları azalan Türkiye’nin kırmızı et stokunun da azaldığı belirtiliyor. Van’lı besiciler de hayvanlarını kesime göndermek zorunda kaldıklarını belirtiyor.
‘Bir çuval yem 100 TL iken 4 ay içerisinde 350 TL oldu’
Van Ticaret Borsası (VANTB) Yönetim Kurulu üyesi Neşet İlter, Van genelinde üreticilerin hayvanlarını elden çıkarmak zorunda kaldığını ve büyükbaş hayvan sayısında ciddi düşüş olduğunu söylüyor. 2021’nin kurak geçmesinin besiciliği en çok etkileyen faktörlerin başında geldiğini ifade eden İlter, aynı zamanda besicilik de yapıyor. Kuraklık nedeniyle kaba yemde sıkıntı yaşandığını vurgulayarak, “Bölgemiz küçükbaş hayvancılığın yoğun yapıldığı bir bölge bu yüzden yem fiyatlarının artması elbette bizi etkiledi. Bir çuval yem 100 TL iken 4 ay içerisinde 350 TL oldu. Sonbaharda kaba yem fiyatının artmasıyla beraber insanlar anaç hayvanlarını kesime gönderdi. Genel itibariyle ‘Ben artık bu hayvana bakacak durumda değilim’ diyerek ekim-kasım aylarında özellikle anaç hayvanlar kesime gitti” diyor.
Büyükbaş hayvancılıkta ise 2022’nın ocak ayı itibariyle yem fiyatlarının daha da çok yükseldiğini ve bundan çok etkilendiklerini belirten İlter, “Özellikle süt üretimi yapan besiciler zorlanıyor çünkü et fiyatları artıyor ama süt fiyatları yerinde sayıyor. Bu yüzden besiciler, anaç hayvanlarını kesiyorlar” diye de ekliyor.
‘Yem tedarik ederken sorun yaşadık’
Besicilerin üç yıldır zarar ettiğini dile getiren İlter, mazotun artmasıyla beraber fiyatların üç katına çıktığını bundan dolayı da insanların bir yere kadar besiciliği sürdürebildiğini şu an sürdüremediğini belirterek, zamlar ve indirimler arasında da bir dengesizlik yaşandığını söylüyor: “Van ili mera hayvancılığı yapan ve meradan aldığı otu hayvanına veren bir ildir aslında ama geçen yıl kurak geçtiği için arpa yoncasını en yakın il olan Iğdır’dan almak zorunda kaldık. Yem tedarik ederken ciddi sorunlar yaşadık.” Yem fiyatlarında yüzde 200’den fazla artış yaşandığını, geçen ay bu fiyat üzerinden yapılan yüzde 12’lik indirimin ardından 20 gün içinde tekrar yüzde 30 zam geldiğini kaydediyor. Yakıt fiyatlarının artması beraberinde yem fiyatlarına da zam yapıldığını, besicilerin artan fiyatların altından kalkamadığını belirtiyor.
‘Hazine arazileri tarıma kazandırılabilir’
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Öğretim üyesi Dr. Fevzi Altuner, ülkedeki üretimin kapasitesi artırılması gerektiğini ifade ederek, atıl durumda olan arazilerin ve hazine arazilerinin tarım alanına çevrilmesi ve mevcut tarım arazilerinin de korunması gerektiğine dikkat çekiyor: “Mazot ve gübre desteği gibi teşvikler var ancak arttırılmalı. Yine krediler verilerek artan maliyetler karşısında tarımsal üretimi sürdürmeyi amaçlıyor bakanlık. Tarımsal üretimin artması aynı zamanda besiciliği de olumlu etkileyecek bir durum.”
‘İnsanlar et alamayacak duruma geldiler’
Zahir Yıldız ise 30 yılı aşkındır Van’da besicilik yaptığını aktarıyor. Artan yem ve yakıt fiyatlarından dolayı besiciliği bırakma noktasına geldiğini söylüyor. 250 küçükbaş ve 600 büyükbaş hayvanı olan Yıldız, günlük 60-70 torba arası yem aldığını belirterek, daha önce yem torbasını 80 TL ye alırken şu an 325 TL ödediğini, yem fiyatlarını karşılayamadığı için hayvanlarını satmak zorunda kaldığını kaydediyor: “Daha önce yem fabrikaları beni arayıp, bizden yem al diyorlardı ve 6 ay vade ile yem verebileceklerini söylüyorlardı. Yem fiyatları artınca aynı fabrikalar hem sınırlı sayıda yem verdiler hem de ödemeyi peşin yapmamı talep ettiler. Artan sadece et fiyatları olmadı tabii bunun yanında yakıt fiyatları da arttı. İnsanlar et alamayacak duruma geldiler.”
‘Gelirimiz giderimizi karşılamıyor’
Çevresindeki besicilerin birçoğunun hayvanlarını sattığını bu nedenle piyasada satın alabilecekleri zayıf bir hayvan bile olmadığını belirterek, aynı zamanda artan yakıt fiyatları nedeniyle traktör giderlerinin de arttığını ekliyor sözlerine Yıldız. “Gelirimiz giderimizi karşılamıyor” diyerek, hayvanlarını sattığını ve hayvancılık yapmayı bırakmayı düşündüğünü ekliyor sözlerine.
(ro)
