İran’da başlayan protesto eylemlerinde onlarca insan yaşamını yitirirken onlarca gazeteci de tutuklandı. İran’da yaşayan gazeteci Caferi, “Rejimin gazeteciye bakışı hiç değişmedi. Gazetecinin yaşamı daima tehlike altında. Bundan dolayı, rejim değişmeden gazeteciler için bir şey değişmeyecek” dedi.
Basın özgürlüğü konusunda karnesi en kötü ülkeler arasında yer alan İran’da yazılı ve görsel basın, radyo yayınları, sinema, sanat galerileri, internet ve sosyal medya, sansüre tabii tutuluyor. Yazılı, görsel-işitsel ve elektronik yayınların büyük bir kısmı, İslami İrşad ve Kültür Bakanlığı’nın ön kontrolünde.
İran’da ahlak polisinin Jina Mahsa Amini’yi katletmesiyle başlayan rejim karşıtı protestolar sonrasında ülkedeki internet erişimine de kısıtlama getirildi. Daha önce de 2019 yılında yaşanan ekonomik kriz gösterilerinde yüzlerce kişi yaşamını yitirmiş ve internet kısıtlaması getirilmişti. O dönemde olduğu gibi şu an devam eden protesto eylemlerinde ülkede çalışan gazeteciler rejim tarafından aktif olarak hedef alınıyor.
Amini’nin katledilmesini hastanede çektiği fotoğraflar ile duyuran günlük Shargh Gazetesi kadın muhabiri Niloofar Hamedi 22 Eylül’de evinde gözaltına alınarak tutuklandı. Hamedi’nin Twitter hesabı da aynı saatlerde askıya alındı.
Ülkede gazeteciler toplu olarak tutuklanmaya ve üzerlerindeki baskı giderek artmaya devam ederken mevcut durumu onlardan dinlemek için MLSA’dan Dindar Karataş’ın ulaştığı gazetecilerin birkaçı bilgi vermekten çekindi. İsminin güvenlik gerekçesi ile değiştirilmesini isteyen gazeteci Caferi, ülkede gazeteciler olarak neler yaşadıklarını anlattı.
‘Çektiğimiz görüntüleri kendimiz paylaşamıyoruz’
Ülkede basın özgürlüğü ve gazeteci güvenliğinin olmadığını vurgulayarak sözlerine başlayan Caferi, İran’da devletin resmi TV kanalları başta olmak üzere “muhalif” olanlar da dahil tüm gazetelerin, haber ajanslarının, radyoların ve diğer tüm kitle iletişim araçlarının rejimin denetiminde olduğunu söyledi. Rejimin protestolar başlar başlamaz internete erişimi kısıtladığını hatırlatan Caferi, var olan bilgi akışının bu yolla kontrol altına alınmaya çalışıldığını paylaştı. Caferi, İran yasalarında kullanımı “suç” olarak tanımlanan Sanal Özel Ağ (VPN) uygulamalarını kullanmak zorunda kaldıklarını söyleyerek, buna rağmen sahada çektikleri görüntüleri ve haberleri istedikleri gibi paylaşamadıklarını belirtti.
‘Rejim gözdağı veriyor’
İran’da gazetecilerin tutuklanması alışılmış bir uygulama olsa da toplu tutuklamalarla birlikte yaşanan artışın endişe verici olduğunu söyleyen Caferi, tutuklanan gazetecilerin neden tutuklandığının sorusunun ise özellikle cevapsız bırakıldığını ifade etti. Caferi, rejimin henüz tutuklanmayan gazetecilere toplu tutuklamalar ile açıkça gözdağı verdiğini söyleyerek, “Ülkede ayrıca birçok kişi muhalif gazeteci kimliğini saklıyor. Çünkü yaptıkları haberler ve çektikleri görüntüler ülke dışında yayın yapan kanallarda paylaşılıyor. Bunu yapan gazetecinin kimliği ortaya çıktığı takdirde o gazeteci casuslukla suçlanıyor ve tutuklanıyor. Bunun için birçok gazeteci kimliğini gizliyor. Protestoları takip ederken yanlarına sadece bir telefon alıyorlar ve bu telefon içinde hiçbir bilgi yok. Kesinlikle hafızası boş oluyor. Bununla aslında gözaltına alınma durumunda güvenliklerini sağlama yoluna gidiyorlar. İnternet erişimi için genellikle WiFi kullanıyor ve hatta hackerlardan dahi yardım alanlar oluyor” dedi.
‘Rejim değişmeden gazeteci için bir şey değişmez’
İran’da yaşanan her protesto eyleminde gazeteci mesleğinin gerekliliklerini yerine getirmekte eksiklikler yaşadıklarını belirten Caferi, “İran’daki gazetecilerin de her yerde olduğu gibi belli bir tarafı var. Ancak bu taraf noktası tartışılır. Rejime yakın gazeteciler, ılıman muhalif gazeteciler ve kimliklerini gizleyen muhalif gazeteciler. Rejimin gazeteciye bakışı hiç değişmedi. Gazeteci hep hayatı ile tehdit ediliyor. Bundan dolayı aslında rejim değişmeden gazeteciler için bir şey değişeceğini düşünmüyorum” diyerek sözlerini noktaladı.
33 gazeteci tutuklandı
Yaşanan protesto eylemlerinde şu ana kadar tutuklanan gazetecilerin sayısı her geçen gün artarken tutuklanan gazetecilerin sayıları kaynaklara göre farklılık gösteriyor. Tahran Gazeteciler Derneği, 1 Ekim 2022 Salı günü yayınladığı liste ile protestoların başlangıcından bu yana 23 gazetecinin tutuklandığını paylaştı. Gazetecileri Koruma Komitesi (Committee to Protect Journalists/CPJ) de tutuklanan gazetecilerin isimlerini yayımladı. CPJ’nin İran’daki kaynaklarından, basında çıkan haberlerden ve Tahran Gazeteciler Derneği’nden elde ettiği isimlere dayanan listede 4 Ekim tarihi itibariyle 35 kişi bulunuyor.
Serhat News
