İran sınırına arabayla bir buçuk saat uzaklıkta olan Van’a her yıl binlerce turist geliyor ve kendi ülkelerinde yaşayamadıkları özgürlüğü az da olsa yaşamaya çalışıyorlar. İranlı turistlerin gelişi Van esnafını da olumlu yönde etkiliyor. İki ayı aşkın süredir İran’da yaşanan protestolar ise turistlerin Van’a gelişini olumsuz etkiliyor.
Van, İran sınırına en yakın kentlerden biri. Arabayla sadece bir buçuk saat uzaklıkta. Bu yüzden her yıl binlerce turist Van’ı ziyaret ediyor. Yıllık olarak Van İl kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından Van’a gelen İranlı turist sayısı açıklanıyor. 2022 yılının ilk dokuz ayında ise Van’a 300 bin İranlı turistin geldiği belirtiliyor. İranlı turistler, Van’ı eğlenmek, kültür turları düzenlemek dışında alışveriş için de tercih ediyor. Bu durum Van’da bulunan her sektörü oldukça olumlu yönde etkiliyor. Van esnafının neredeyse tamamı İranlı turistler sayesinde iş yapabiliyor ve bu durumdan da oldukça memnun.
İran ve Van arasındaki turist trafiği ise bazen yaşanan olumsuzluklardan kaynaklı aksayabiliyor. Çoğunlukla İran’a açılan Kapıköy Sınır Kapısı kapalı olmasıyla gündeme geliyor. Fakat bu kez Kapıköy Sınır Kapısı açık olmasına rağmen İran’da iki ayı aşkın süredir yaşanan protestolar İran ve Van arasındaki turist trafiğini olumsuz yönde etkiliyor.
16 Eylül’de İran’da Jina Mahsa Emini adlı kadın ‘Ahlak Polisi’ olarak bilinen İrşad Devriyeleri tarafından başörtüsü kurallarına uymadığı gerekçesiyle gözaltına alınmış ve işkence soncu katledilmiştir. Bu olay üzerine İran’ın birçok kentinde protesto gösterileri başladı. Kadınların “zorunlu başörtüsü” ve “ahlak polisliği” uygulamalarına tepki olarak başlayan protestolar, rejim karşıtı kitlesel eylemlere dönüştü.
İran’da başlayan ve hâlâ devam eden protestolardan dolayı turist trafiğinde yaşanan aksaklığı İran ve Van arasında tur düzenleyen şirket temsilcileri anlatıyor.
‘Protestolar başlayınca turlarımızı durdurduk’
Uzun yıllardır Van’da yaşayan İranlı Tur Rehberi Areş, iki yıldır tur organizasyonu yapıyor. İran’a en son düzenlediği turun ise iki ay önce olduğunu söylüyor. Hem İran’dan grup getirip hem de Van’dan İran’a turist grubu götürüyor Areş. Van’dan İran’a ayda bir defa tur düzenlediklerini, fakta İran’dan Van’a ayda iki bazen üç defa tur düzenlediklerini söylüyor.
Protestoların başladığı ilk günlerde 25 kişilik bir turist grubunu İran’a götüren Areş, “Protestolar vardı biz oradayken, ama olaylar henüz başlamış olduğu için biz pek bir şeye şahit olmadık. Tabii bu son turumuz oldu. Ondan sonra bir daha gitmedik. Biraz bekledik protestolar belki biter diye, ama bitmedi biz de turlarımızı durdurduk” diyor. Yaşanan protestoların işlerini olumsuz etkilediğini aktaran Areş, “Normalde bu ay içerisinde bir İranlı yoğunluğu olması gerekirken neredeyse hiç gelen yok. Black Friday günlerinde çok fazla İranlı grubumuz olurdu. Bu ay içerisinde üçten fazla tur yapardık, ama şu an yok” diye vurguluyor.
‘İran’daki oteller rezerve yapmıyor’
Areş, iptal edilen turlarının olmadığını bunun sebebinin ise protestolardan beri İran’daki otellerin rezerve yapmaması olduğunu söylüyor. “Böyle olunca önceden organizasyon yapamadık. Şu an çok belirsiz” diyor. Protestoların çok ani olduğunu aktaran Areş, aynı zamanda bu kadar uzun zaman sürmesini beklemediklerini de ekliyor.
Protestoların kısa sürebileceğini öngördükleri için alternatif bir şey düşünmediklerini belirtiyor Areş. Van’ın ekonomisinin İran üzerinden döndüğünü söyleyerek, Van’dan İran’a turist götürmenin bir öneminin olmadığını, ama İran’dan Van’a gelen turistlerin önemli olduğunu söylüyor. Bu hafta 25 gruplarının olduğunu fakat sadece dört gruplarının geldiğini söylüyor. Bunun da kendileri için ciddi bir zarar olduğunu belirtiyor.
‘Van tek bir pazara çalışan bir kent’
Engin Pişkin, Van’daki bir diğer tur organizatörü ve 20 yıldır bu işi yapıyor. İran’a ise 2005 yılından beri tur düzenliyor. İranlıların özellikle mart aylarında Van için bir can simidi görevi gördüğünü söylüyor. “Çünkü onların 21 günlük tatilleri var mart ayında” diyor. İranlıların Van’da her türlü sektörü etkileyen bir sirkülasyonun söz konusu olduğunu aktaran Pişkin, Van’ın tek bir pazara çalışan bir kent olduğunu bunun da İran olduğunu söylüyor.
Bu yıl Van’da, İranlı turist yoğunluğunun olduğunu ve bunun bütün esnafı rahatlattığını belirtiyor Pişkin. Fakat İran’da başlayan protestolardan kaynaklı Van’dan tur düzenleyen organizasyonların neredeyse tamamının bu turları iptal ettiklerini de ekliyor Pişkin. “Çünkü artık İran bir turist için güvenli bir bölge olmaktan çıkıyor. İnsanlar protestoların olduğu, başına ne geleceğini bilmediği bir yere gitmek istemezler. Biz de turlarımızı iptal etmek zorunda kaldık protestolardan kaynaklı. Devam eden parası ödenen rezervasyonları hatta yapılan turları bile iptal ettik” diyor.
‘Protestolar devam ederse sınır kapısı kapanabilir’
Pişkin, İran’daki acente sahipleri ve rehberlerle konuştuklarını ve çok da sağlıklı bilgiler almadıklarını söylüyor. İran rejimin baskıcı bir özelliği olduğunu buna bir de protestolar eklenince kimsenin bu kadar sıkıntıların olduğu bir yere gitmek istemediğini de ekliyor. Protestolardan dolayı Van’da bir durgunluk olduğunu söyleyen Pişkin, “İran’dan da geçişler var, ama yoğun değil. Şu anda Van’daki bütün oteller neredeyse boş” diyor. Pişkin ayrıca protestoların devam etmesi durumunda Kapıköy Sınır Kapısı’nın kapanmasından endişe duyduklarını söylüyor.
‘Talepler oldukça düşük’
Protestoların ilk haftasında bir tur organizasyonlarının olduğunu ve iptal ettiklerini söyleyen Pişkin, güvenlik kaygılarının olduğunu küçük de olsa güvenli bir yere tur düzenlemediklerini kaydediyor. Daha önce talebin yüksek olduğunu fakat protestolardan beri talebin olmadığını da söylüyor. Protestoların iki ay daha devam etmesi durumdan pandemiden daha kötü bir süreç yaşayacaklarını belirten Pişkin, “Pandemi bir süreçti, ama bu protestolar ne zaman biter bilemeyiz. Van sadece İran’a odaklı olduğu için çok kötü bir süreç bizi bekliyor olacak. Çünkü Van’da sınır ticareti yok, hayvancılık, tarım yok. İranlılar, Van esnafı için altın değerinde. Bütün sektörleri etkiliyor. Marketten restorana otele mağazaya kadar. Sınır kenti olan Van’da şu anda İranlı yok” diyor.
Serhat News
