Van’ın Muradiye ilçesinde bulunan Surp Stepanos Kilisesi de bölgedeki diğer yapılar gibi kendi kaderine terk edildi. Büyük oranda tahrip edilen bu kilisenin, bölge tarihi açısından önemli bir yapı olduğunu belirten Sanat Tarihçisi Fatih Güden, bu yapının bir an önce koruma altına alınması gerektiğini söylüyor.
Van’ın Muradiye ilçesinde bulunan Surp Stepanos Manastırı, Aksürek (Aksorik) Dağı’nın 2100 metre yüksekliğinde ve Bendi Mahi Çayı’nın kenarında bulunuyor. 17’nci yüzyılda inşa edilen bu manastır yukarı ve aşağı olmak üzere iki bölümden oluşuyor.
Yukarıdaki manastır aşağıdakine göre daha eski bir tarihte inşa edilmiş. Yukarıdaki manastırın inşası 11’inci ve 12’nci yüzyıllara tarihlendirilme. Fakat günümüzde yukarı manastır yüksek oranda tahrip edilmiş ve kilise kısmının yalnızca alt duvarları bulunmakta.
En büyük tahribat son elli yılda görülüyor
Aşağıda bulunan manastır tek nefli tek sahanlı bir plan özelliğinde inşa edilmiş. Bu manastırın ise yalnızca kilise bölümü günümüze ulaşmış ve bu bölümde ne yazık ki büyük oranda tahrip edilmiş durumda. Kilisedeki keşiş hücreleri zamanla yıkılırken bölgedeki vatandaşların verdiği bilgilere göre kilisedeki en büyük tahribat son 50 yılda yaşanıyor.
Diğer tarihi yapılarda olduğu gibi bu yapıda da define avcılarının izlerini görmek çok mümkün. Kilise binası içerisinde oluşan derin oyuklar bu izlerden sadece birkaçı. Ama her şeye rağmen restore edilmemesine rağmen birçok yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret ediliyor.
Surp Stepanos Kilisesi, duvarında yer alan kitabelere göre 13’üncü ve 17’nci yüzyıllarda restorasyon geçirmiş. Bu manastırda aynı zamanda skriptoryum (scriptorium-matbaa) da bulunmakta. Ve yine 13’üncü ve 17’nci yüzyıllar arasında bu matbaa da çok önemli el yazması eserler üretilmiş.
Bölgede bilinen yapıların başında gelen Surp Stepanos Kilisesi, inşa edildiği yer açısından ulaşımı oldukça zor. Herhangi bir araç yolu olmamasına karşın sadece patika bir yoldan yaya olarak ulaşım sağlanmakta.
Manastıra ilişkin bilinen bir diğer bilgi ise 16’ncı yüzyılın ikinci yarısından itibaren bu manastırda iki tane Ermeni şair keşişin yaşadığı bilinmekte. Şairlerden birinin adı Yeğya iken diğerinin adı ise bilinmiyor.
‘Tarihi yapılar günden güne yok oluyor’
Birinci Dünya Savaşının ardından bölgedeki onlarca yapı gibi Surp Stepanos Manastırının da kendi kaderine terk edildiğini belirten Sanat Tarihçisi Fatih Güden, “Günümüzde Surp Stepanos Manastırının yalnızca kilise binasının salon kısmının kısmen ayakta kaldığını söyleyebiliriz. Bu manastır ne yazık ki kendi kaderine terkedilmiş ve günden güne yok olmaya devam etmektedir. Kültürel mirasımıza ait onlarca eserin günden güne yok olduğu bir coğrafyada yaşıyoruz. Bu yapıların korunma altına alınması en azından mevcut yapısının korunma altına alınması en azından mevcut hallerinin korunabilmesi için bir an önce harekete geçilmesi gerekiyor” diyor.
‘Kültürel mirasın korunması gerekiyor’
Güden, bölgede bulunan onlarca eserin gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için İlgili kurumların harekete geçmesi gerektiğini söylüyor: “Bu yapılarla ilgilenen kurumların ve siyasi iradenin bu yapıların geri kazandırılabilmesi için harekete geçmesi ve bununla ilgili önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu çalışma kültürel mirasın gelecek kuşaklara aktarılması açısından son derece önemli ve hayatidir. Bir an önce bu yapı başta olmak üzere bütün tarihi yapılarla ilgili gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir.”
Drone: Barış Aslan
Video-Montaj: Zelal Sahidenur Sari
(ro)
