Kars’ta Kültür ve Sanat

Kars, kültürel yönden köklü temellere dayanmaktadır. Milattan Önce 9000 yılına kadar uzanan tarihi geçmişi olan bu topraklar üzerinde birçok uygarlık hüküm sürdü. Bunların izleri günümüze kadar gelmektedir. Anadolu’ya açılan kapı özelliğini taşıması ile Saka-İskit devrinden günümüze kadar bir kültür mozaiğine sahiptir.

Zengin bir kültüre sahip olan Kars’ta halk hikâyeciliği, maniler, türküler ve dengbejler önemli bir yer tutmaktadır. Bu zenginlik Kars’ın eski bir yerleşme merkezi olması, çeşitli kavimlerin çeşitli zamanlarda bu bölgede yaşamasından kaynaklanmaktadır. Bugün, Kars’ta derlenmiş olan halk edebiyatı verileri dışında; derlenmiş orijinal gelenek, görenek ve kıyafetler de vardır.

Gelenekler

Halk oyunları

Kars’ta halk oyunları başta davul-zurna olmak üzere; saz, balaban, tar, tulum, tütek, garmon, akordeon ve klarnet eşliğinde oynanır. Bu çeşitlilik yöredeki çeşitli etnik yapıların çok olmasından kaynaklanmaktadır. Örneğin Azeriler, barlarında akordeonla eğlenirken, Kürtler halay çekerken davul zurna ile eğlenirler.

Kars’ta Kültür ve Sanat - karsta kultur sanat 1

Kars’ta yüzün üzerinde oyun sergilenir. En yaygın olan halk oyunları; alaca barı, sarhoş barı (hızlı), üçayak, çepki (hızlı ve estetik) ve bagidir. Bu oyunlarda küçük parmaklar birbirine takılarak el ele tutuşulur. Oyunun gereklerine göre eller omuzlara konabilir, kollar gerilebilir, kol kola girilebilir. Bu oyunlardan en dikkat çekici olanı ise Kafkas danslarıdır. Bu dansları yapanlar Kafkasya yöresine uygun kıyafetler giyerler. Halay ve dansın yanı sıra Azeri Oyunları diye bilinen oldukça hareketli bir tür de yörede birçok insan tarafından ilgiyle oynanır.

Âşıklar geleneği

Kars’ta, âşıklar geleneği çok eskilere dayanır. Âşıklar, deyişlerini ve birbirleriyle olan atışmalarını saz ve kopuz ile yaparlar. Geçmişi Dede Korkut Hikâyeleri’ne ve Manas Destanı’na dayanan sözlü gelenekler âşıkların anlatımları ile yayıldı. Kars Belediyesi’nin resmî internet sitesine göre Türkiye´de en çok âşık Kars doğumludur. Buna göre 450 âşıktan 200’e yakını bu şehirde doğmuştur. Murat Çobanoğlu ve Şeref Taşlıova Kars’ın yetiştirdiği en önemli âşıklar arasındadırlar. Murat Çobanoğlu’nun ölümüyle birlikte burada her sene Türkiye Murat Çobanoğlu Âşıklar Bayramı düzenlenmektedir. Merkezdeki işlek caddelerde bulunan kasetçiler ise her sabah âşıkların türkülerini dinletirler.

Kars’ta Kültür ve Sanat - karsta kultur sanat 6

Dengbejlik geleneği

Âşıklar geleneğinin yanı sıra özellikle köylerde dengbej geleneği de devam ettirilmektedir. Dengbej, Kürtçe bir kelime olup Türkçe karşılığı yoktur. Dengbej kelimesinin anlamı sözü sözle aktarma anlamına gelmektedir. Deng, ses ve bêj söyle, aktar anlamındadır. Herhangi bir çalgıya ihtiyaç duyulmadan bir melodi ritmi yardımıyla insanlara geçmişte yaşanmış olaylar özellikle de birbirine kavuşamayan âşıklar anlatılır. Baştanbaşa doğayı, gülü-çiçeği, konuşmayı-sohbeti, insanların içinde kalmış söyleyecekleri, acı-tatlı, hikâyeleri, gizli sevdaları, kavgaları-ihanetleri, yiğitlik-kahramanlıkları vs. Kürtlerin yaşamlarını her yönü ile kilamlarında çok açık-berrak ve büyük bir özenle dile getirmişlerdir. Dengbêjler, doğanın, ovaların-yaylaların, özelliklerini, güzelliklerini, bazen yârin gerdanında işlemişlerdir.

Sanat

Halı dokumacılığı

Kars’ta hayvancılığın önemli bir yer tutması halıcılığın da gelişmesine katkı sağlamıştır. Burada halı, kilim ve keçe dokumacılığı yapılır. Büyük çoğunluğu Kirman ipi ile yapılan halılarda motif olarak geometrik ve bitkili desenler kullanılır. Halıların bordürleri yani kenar işlemeleri yöredeki çok kültürlülüklerden etkilenerek değişik motiflere sahiptir.

Kars’ta Kültür ve Sanat - karsta kultur sanat 4

Edebiyat

Kars, bugün dünyada birçok okurun, Nobel edebiyat ödüllü Yazar Orhan Pamuk’un ‘Kar’ adlı romanıyla tanıdıkları ve belki de ismini ilk kez duydukları bir şehirdir.

Sinema ve tiyatro

Kars’ta sadece Şehir Sineması adıyla hizmet veren tek bir sinema mevcuttur. Burada haftada bir veya iki film gösterime girmektedir. Günde dört matine ile hizmet veren bu 300 kişilik salon aynı zamanda Kars´ta henüz yeni olan ama çok sevilen Avrupa Filmleri Festivali-Gezici Festival ve Uluslararası Altın Kaz Film Festivali’ne ev sahipliği yapmaktadır. Bu festivallere ünlü sinema sanatçıları da gelmektedirler. Tiyatro gösterileri ise Kars Şehir Tiyatrosu ve Kars Sanat Merkezi’nde yapılmaktadır.

Kars’ta Kültür ve Sanat - karsta kultur sanat 2

Heykeller

Kars, Türkiye’de en çok heykele sahip şehirdir. Kentte özellikle 90’lı yılların sonlarından bu yana heykel yapımına büyük önem verilmektedir. Şehirdeki işlek caddelerde ve yol kenarlarında, tüm meydan ve parklarda heykeller bulunmaktadır.