Nûçeya Taybet -Ji roja damezrandina wê 2018 de, damezrandina fermî ya PIA ji hêla Wezareta Karên Hundir ve nayê destûr kirin. Serok Mehmet Kamaç jî wiha got: “Ev pêkanînek antîdemokratîk e. Ger rê li avakirina partiya me bê girtin, girtina partiyên heyî û nehiştina siyasetê nîşana wê yekê ye ku dibe ku rastî helwestên neqanûnî û nesiyasî bên.”
Partiya Însan û Azadiyê (PIA) ku navenda wê li Wanê ye, ji roja serlêdana xwe ya 5’ê Gulana 2018’an û vir ve destûr nayê dayîn ku bi awayekî fermî bê avakirin. Partiyê di sala 2020’an de ji ber astengkirina mafê serlêdana Wezareta Karên Hundir, astengkirina azadiya rêxistinbûnê û îstîsmara wezîfeyê serî li Serdozgeriya Komarê ya Enqereyê dabû. Serdozgeriyê biryara neşopandinê da. Li ser vê yekê endamên partiyê hem ji bo rawestandina înfaza dosyayê û hem jî di derbarê bingeha serlêdana dosyayê de li Dadgeha Îdarî ya 13. a Enqereyê li dijî Wezareta Karên Hundir doz vekirin û dadgehê di sala 2020’an de biryara taloqkirina înfazê da. . Wezareta Karên Hundir biryara rawestandina înfazê bir Dadgeha Îdarî ya Herêmê û biryar betal kir. Dadgeha Îdarî ya 13. a Enqereyê, helwesta Wezareta Karên Hundir a li hemberî Partiya Însan û Azadiyê, nehiqûqî û nehiqûqî ye. Her çend Wezareta Karên Hundir ev biryar bi cih neanî jî, 2 meh piştî biryarê doz bir Dadgeha Îstînafê ya Herêmê ya Enqereyê. Pêvajoya hiqûqî ya li Dadgeha Îstînafê ya Herêmê ya Enqereyê dewam dike.
Serokê Partiya Însan û Azadiyê Mehmet Kamaç ji Serhat Newsê re behsa 5 salên damezrandina partiyê, pîvana wê ya yasayî û sedema nekaranîna partiyê kir.
‘Partiya ku pêvajoya damezrandina wê li Tirkiyeyê herî bi êş e’
Kamaç bi gotina “Partiya Gel û Azadiyê partiyeke ku li ser vê erdnîgariyê ji ber valahiyeke mezin hatiye afirandin e” astengiyên li pêşiya damezrandina partiya xwe bi van gotinan vedibêje: “Partiya me partiya ku pêvajoya damezrandina wê ya herî bi êş e. Tirkiye. Partiyeke ku ji sala 2018’an û vir ve di nava 5 salan de nekariye bi tevahî avabûna xwe ya fermî ava bike. Sedema vê yekê ne Partiya Gel û Azadiyê ye. Ji ber ku Partiya Gel û Azadî partiyeke siyasî ye ku hemû şert û mercên destûr û yasayan û pêwîstiyên rêxistinê bi tevahî pêk aniye. Lê belê avakirina fermî ya Partiya Mirov û Azadiyê, bêyî hincetên hiqûqî, civakî û yên din, bi awayekî keyfî ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve tê astengkirin. Di vê pêvajoyê de me wek Partiya Însan û Azadî xebateke dualî pêk anî. Ev 5 sal in me pîvana yasayî diparêze û bi hemû partiyên din ên siyasî, rêxistinên mafên mirovan, rêxistinên sivîl û civakê re 5 sal in pêvajoyek dimeşîne û di encama vê pêvajoyê de hîna jî heye. Tevî ku em hatin sala 2022’an jî encamek rast bi dest nexist.”
Kamaç serlêdana sûc a ku wan li Wezareta Karên Navxweyî kiribûn bi bîr xist û qebûlnekirina biryara dozê û vegerandina wê ji dadgehê re weke sûcê destûra bingehîn nirxand. Kamaç bal kişand ku dosyayên wan li Dadgeha Îstînafê ya Enqereyê hene û wiha got: “Em bi rewşeke wiha re rû bi rû ne ku em ê biryarê bidin ka em ê bi biryara Dadgeha Temyîzê ya Herêmê çawa tevbigerin, an jî heke biryarek erênî were dayîn. Em ê Partiya Mirov û Azadiyê ya fermî ava bikin.”
‘Damezrandina PIA’yê hemû rêxistinên mafên mirovan eleqedar dike’
Kamaç astengiyên li pêşiya damezrandina PIAyê wekî pratîkeke nedemokratîk dinirxîne. Bi bikaranîna pênaseya “asteng”ê, gotinên xwe wiha didomîne: “Pêşgiriya avakirina Partiya Gel û Azadiyê binpêkirina eşkere û eşkere ya destûrê ye. Pêşîlêgirtina avakirina Partiya Gel û Azadî hemû rêxistinên mafên mirovan eleqedar dike, ji ber ku di esasê xwe de rê li azadiya rêxistinbûnê, mafê daxwaznameyê û mafê siyasetê digire. Ger rê li avakirina partiya me bê girtin, girtina partiyên heyî bi awayekî û nekaribûna wan a siyasetê bike, nîşana wê yekê ye ku dibe ku rûbirûyê helwestên neqanûnî û nesiyasî bibin. Di vî warî de em bang li her kesî dikin ku di vê mijarê de hestiyar bin û berpirsyariyên xwe bi cih bînin.”
‘Li dijî partiya me helwestek siyasî tê kirin, pandemîk hincet e’
Kamaç der barê serlêdanên wezaretê de weke du madeyan bersiv dabû. Ew bersîva vê bersivê wekî bersiva pirsên me dide. Berevajî vê yekê ku wezaret wekî hincet nîşan dide pandemiyê, Kamaç bi bîr dixe ku ev serîlêdan gelek beriya pandemiyê bû. Her wiha amaje bi wê yekê jî dike ku di qonaxa damezrandinê de ti alî li ser ti destûrê nînin, tenê neçar in ku rapor bikin. Kamaç got, “Wezareta Karên Hundir tenê rayedar e ku serlêdana avakirina partiyê qebûl bike.” Me ev yek hem di çapemenî, hem di raya giştî de û hem jî di hevdîtinên ku bi partiyên din ên siyasî û rêxistinên mafên mirovan re kiriye de gelek caran aniye ziman, lê tişta ku derketiye holê ew e ku astengiya li pêşiya avakirina Partiya Mirov û Azadiyê nebû. Bi her awayî astengeke yasayî bû, bi temamî Partiya Mirovî û Azadiyê bû, hem biryarên dadgehê û hem jî danûstandinên ku me di wê heyamê de kirin, bi awayekî zelal û eşkere nîşan didin ku helwestek siyasî li hember wê heye.
Parastina Wezareta Karên Hundir a PIAyê der barê serlêdanê de wiha ye:
Piştî ku Partiya Gel û Azadiyê li Dadgeha Îdarî ya Enqereyê doz vekir, Wezareta Karên Hundir parêznameya ku ji dadgehê re şandibû li ser du prensîbên bingehîn ava kir: Yekem, ji ber pandemiyê nekarîn serlêdana Partiya Mirov û Azadiyê bistînin. . Dadgehê di raveya xwe de jî ev tişt anî ziman: Ji ber şewba vîrûsê dibe ku li dewletê kar û bar û kiryaran dereng bikevin û ji ber bernameya nerm a xebatê dereng bikevin, lê kar û barên dewletê qet namînin. ji bo nepêkanîna serîlêdanek girîng a wekî damezrandina partiyê, her çend ew pandemîk be jî ti hincetek qanûnî tune.
Weke sedema duyemîn jî, di parêznameya xwe de destnîşan kir ku maddeya Partiya Gel û Azadiyê bi xala 68 a Destûra Bingehîn re nagunce. Dîsa bersiva dadgehê; Wî destnîşan kir ku desthilata çavdêriya yasayî ya partiyek siyasî ne girêdayî Wezareta Navxwe ye, desthilata çavdêriya yasayî ya serdozgeriya Komarê ya Dadgeha Cezayê Giran û Dadgeha Destûrî ye û ev herdu xalên parastinê red kirin. Wezareta Karên Hundir di vî warî de neheqî kir û diyar kir ku di derbarê Partiya Mirov û Azadiyê de Dadgeha Îdarî bi yekdengî biryara tetbîqkirinê da.
Nûçe: Yeşim Karaagar
(ro-aa)
