Rêxistinên civaka sivil yên li Wanê bang li hemû beşên civakê kirin ku tevli pîrozbahiyên 1’ê Gulanê Cejna Karkeran bibin.
Îsal 1’ê Gulanê Cejna Karkeran li Wanê wê Parka Musa Anter bi durişmeya “Ev wiha naçe” bê lidarxistin. 1’ê Gulanê ev nêzî sed salane wekî roja piştgirî, têkoşîn û yekitîyê ya karker û karmendan tê pîrozkirin. Ev roj li Tirkiyê mixabin, berevajî wekî cejnê tim bi qetliyam û qeyranan di hişa mirovan de cih girtiye. Wekî mînak 1’ê Gulanê 1977’an de li Qada Taksîmê kuştina 34 kesan hêj jî li bîra gel de ye.
Tevî hatina 1’ê Gulanê me nêrînên nûnêrên rêxistinên civakî yên wekî Odeya Tabîban a Wan-Colemêrg, TMMOB, DİSK-Genel Îş û KESK’ê jibo bînerên Serhat Newsê girtin.
Serokê Odeya Tabîban a Wan-Colemêrg Huseyîn Yavîç, diyar kir ku 1’ê Gulanê ya ku îsal wê were pîrozkirin ji salên borî gelekî girîngtir e û diyar kir ku rewşa aborî ya niha ya beşeke mezin a civakê gav bi gav ber bi xirabûnê ve diçe.
Yavîç wiha got, “Ji aliyê aborî ve beşeke mezin a civakê niha mexdûr bûye. Bi taybetî beşeke mezin a civakê ji vê rewşê bandor bû di astekê de ku nikarîbû jiyana xwe ya rojane bidomîne. Di demeke ku hejarî pir zêde bûye de em dixwazin daxwazên xwe li qadan bînin ziman. Ji ber ku dema gel di nava feqîriyeke ewqasî kûr de dijî, hin beş ji ti tiştî bandor nabin û sermayê li sermayeya xwe zêde dikin. Mirov êdî nikarin li malên xwe bijîn. Li Wanê mamosteyekî ku di demên dawî de nehat tayînkirin jiyana xwe ji dest da. Ji bo vê jî em dixwazin bernameya îsal bi tevlêbûneke xurt pêk were û em hêviya piştgiriyê dikin.”
‘Em dizanin ku beşek heye ji vê krîzê sûd werdigire’
Endamê Yekîtiya Odeyên Endezyar û Mîmarên Tirk ên Lijneya Koordînasyona Bajarê Wanê (TMMOB ÎKK) Mihaîl Atik, diyar kir ku barê krîzên kûr ên li Tirkiyeyê tên jiyîn li ser milê karker û kedkaran e û got ku hin derdor ji vê krîzê sûd werdigirin.
Atîk her wiha zêde dike ku sektora avahîsaziyê serkêşiya gelek sektoran dike û bi saya peywendiyên di navbera wan de cil û bergên aborî kêm bûne, û mixabin krîzên kûr di sektorên wan de hatine jiyan kirin û heta gihîştine asta têkçûnê.
Di berdewamiyê de Atik wiha axivî: “Cihên kar hene ku ji ber krîzê ketine tengasiyê. Bi vê girêbestê re, her çend bê îrade be jî, gelek kes bêkar hiştin û mexdûr kirin. Piştî qeyrana aborî ji beşên din veguherî sektora me û di encama van veguhertinan de gelek qezayên kar rû dan. Me hewl da ku herî kêm ji bo kesên ku di vî warî de hewl didin debara xwe bikin derfetan peyda bikin. Lê me di heman demê de dît ku mirovên bê pispor dikarin bibin sedema çi cûre encaman. Tişta ku dê van pirsgirêkan derbas bike ew e ku di rojek wiha de kedkar bên cem hev û daxwazên xwe bînin ziman. Rêxistinbûna van daxwazan wê ji bo muxatabên me bibe bersivek pir giran. Ji ber vê yekê ez dixwazim pêkhateyên xwe, malbata TMMOB û piştre jî hemû komên xebatê di meha Gulanê de mil bi mil li qadan bibînim.”
‘Welatî karkeran weke xulam bikar tînin’
DÎSK/ Serokê Şaxa Genel-Îş a Wanê Omer Tekîn, anî ziman ku di dema krîza aborî de kedkar hîn bêhtir rastî zext û zordariyan tên û pirsgirêkên karkeran yên li tên jiyandin wiha anî ziman: “Di vê pêvajoyê de em şahid in ku qeyûm kedkaran bikar tînin. Wek xulam mafên wan distînin û kedkar nikarin biaxivin. Em dibêjin li dijî zehmetiyên ku diqewimin û tundiya li ser wan tên kirin divê karker bi hev re xwe bi rêxistin bikin.”
Tekîn diyar kir ku pêwîst e di 1’ê Gulanê de kedkar, kedkar, ya herî girîng jinên ku di her qadên jiyanê de rastî tundiyê tên, bi hev re têbikoşin û got, “Em ê ji bo her kesê ku di vê fermanê de rastî tundiyê tê, bi hev re bin. Di vê rojê û wê rojê de sloganan biqîrin, em ê bi girseyî bi hev re bin. Ji ber vê yekê em banga hevgirtinê li hemû gelê xwe dikin.”
‘Di vê serdemê de axaftinên nîjadperest zêdetir bi hêz bû’
Berdevkê Demê yê Platforma Şaxên KESK’ê yê Wanê Îbrahîm Çelîk, anî ziman ku Tirkiye bi salan e bi polîtîkayên kîn û dijminatiyê tê birêvebirin û got ku cudakariya civakî û axaftinên nîjadperest tundî û nefretê belav dikeû di vê serdemê de ev zêdetir bûye.
Çelîk her wiha derbirî ku, marjînalbûn û veqetandin li her derê zêde ye û wiha pêde çû: “Ji komarê vir ve feraseteke ku dixwaze bi agahiyên nerast welat parçe bike hatiye afirandin û ev tirs ketiye hişê gelê Tirkiyeyê. Ji ber vê yekê kesekî li vî welatî xwe tenê xwediyê vî welatî didît û kesên din jî biçûkxistin û wek dijmin dihesiband. Di vê hawîrdora ku qirêjî û westandina mirovan derdora me girtiye de, rêya bingehîn a bi kalîte û mirovî mayîndekirina helwestek mirovî, fîltrekirina tiştên di mejiyê de diqewime û berdewamkirina berxwedanê ya têkoşînê ye. Bi vê boneyê em ê di 1’ê Gulanê roja Yekşemê de li Parka Musa Anter bi hemû kedkar û hemû bindest û mezlûman re li qadan bin, ji bo hêviyên aştiyê û têkoşîna li dijî xizanî, bêkarî, îstîsmarê mezin bikin. bêewlehî û şer.
Vîdeo: Bariş Aslan
Montaj: Hakan Aslan
(lg)
