Li Wanê ev 6 sale, hemû çalakî û xwepêşendan bi avayekî rêkûpêk tên qedexekirin. Tevî vê yekê hate îdîakirin ku qedexe ji aliye Waliyê Wanê Ozan Balci ve hatiye rakirin. Hat ragihandin ku walitiyê li şuna qedexeyê daxwaz kiriye ku 24 saet beriya çalakiyê agahî bê dayîn. Hevserokên HDP’ê yên Wanê, nûnerên rêxistinên civaka sivîl, rêxistinên mafê mirovan û huqûknasan ku ev biryar nirxandin, gotin ku bi vê biryarê qedexe zêdetirê tê mayîndekirin.
Piştî hewldana darbeya 15 Tîrmehê, bi hinceta ragihandina Rewxa Awarte (OHAL) di 21 Sermawêza 2016’an de li Wanê çalakî û xwepêşendan bi avayekî dûyêk bo 15 rojan hatin ragihandin. Ev biryar her car bo 15 rojan tê dirêj kirin û qedexe gihişt 6 salan. Di serî de partiyên siyasî û rêxistinên civaka sivîl, ev qedexe tesîrê li ser hemû aliyan dike.
Heta niha hemû serlêdanên Baroya Wanê bo rakirina qedexeyê hatine redkirin. Herî dawî çend roj beriya niha Dadgeha Destûra Bingehîn derbarê rêveberên Rêxistina HDP’ê ya Ebexê de ku ji ber vê qedexê ceza ji wan re hatibû dayîn, biryarek da û got ‘Ev qedexe binpêkirina mafan e.’
Di heyama 6 salan de gelek caran qedexe hatin rojeva meclîsê. Parlamenterên HDP’ê yên bajêr ku mijar anîbûn rojevê, xwestin ku qedexe bi dawî bibin. Komele, partiyên siyasî û rêxistinên din ên bajêr gelek caran nerazîbûnên xwe anîn ziman. Herî dawî jî Walîtiya Wanê di 24’ê Tîrmehê de daxuyaniyek da ku qedexe ji bilî hejmarek zêde deverên bajêr, li cihê din hatiye rakirin. Di heman daxuyaniyê de hate xwestin ku 24 saet beriya hemû çalakî û xwepêşendanan agahî bê dayîn.
Nûnerên partiyên siyasî û rêxistinên sivîl ên li bajêr diyar kirin ku bi biryara navborî qedexeyan mayîndetir dike û diyar kirin ku gelek mafên weke azadiya derbirînê, çalakiya aştiyane û çalakiyan ku di makeqanûn û peymanên navneteweyî de hatine mîsogerkirin, bi qanûna bingehîn re tên binpêkirin. qedexeyên berdewam.
‘Qedexe rêyek dîzaynkirina civakê ye’
Li gorî Hevserokê Giştî yê Partiya Demokratîk a Gelan (HDP) ya Wanê Fîkret Dogan, qedexeyên ku bûne sedema vê binpêkirinê, rêyeke dîzaynkirina civakê ji bo desthilatdariyê ye. Dogan destnîşan kir ku çalakî û çalakî mafekî destûrî ye û diyar kir ku ew civakeke ku tê bêdengkirin, îtîraz nake, û dem bi dem bi pakêtên alîkariyê tê xapandin qebûl nakin. Dogan got, “Êdî ev civak bi vî rengî nayê birêvebirin. Me ji destpêkê ve vê yekê digot; Desthilatdariya niha hewl dide civakê di xalekê de dîzayn bike ku tu qanûn û peymanên navneteweyî li welat nas neke.”
Başe çima Wan?
Li bajarên wekî Êlih û Colemêrgê jî dem bi dem qedexe tên sepandin. Lê belê li Wanê 15 rojan carekê bi awayekî dûyêk bênavber tê dirêjkirin. Me pirsa “Çima Wan?” li Dogan kir û wî ev bersiv da: “Wan bajarekî mezin e û bi mezinahiya xwe pirsgirêkên mezin hene. Bajarê ku ji bo Colemêrg, Agirî, Mûş, Îdir û heta Erziromê jî dibe mînak. Rêvebir dibêjin: Di warê muxalefeta civakî de, ger em Wanê bitepisînin, em dikarin bajarên din jî bi hêsanî kontrol bikin. Ji ber vê jî bi zext û bêhiqûqiyeke mezin dimeşînin.”
‘Di dema qedexeye de hikûmetê çalakî bi rehetî li dar xist’
Dogan balê dikişîne ser mijareke din û bi bîr xist ku di serdema qedexeyê de jî hikûmetê li bajêr xebatên xwe domandin. “Qedexeyên heyî herî zêde bandor li me kir. Ev civak di warê demokrasiyê de rastî pirsgirêkan tên. Ji ber ku em vê qebûl nakin em ê her roj li kolanan bin. Bi gotina herî biçûk jî em bi sedan polîs, panzer û zextan re rû bi rû ne. Tiştek bû ku ji bo dengên muxalîf, ji bo muxalefetê tê sepandin. Rêveberên ku nehiştin em 5 gavan bimeşin, qedexeya xwe binpê kirin. Bi gotina ku wan gelek caran Mereş û Qada Cumhuriyetê girtine û kirine qada çalakî û çalakiyan, balê dikişîne ser bêhiqûqiyê.
‘Gelê Wanê li dijî hemû hewldanên ambargoyê wê bersiva pêwîst bide’
Hevseroka din ya HDP’ê ya Wanê Handan Karakoyun jî weke Dogan difikire û diyar dike ku li ser Wanê ambargoyeke giran heye. Bal kişand ser wê yekê ku Wan bajarekî ku Kurd lê dijîn û ev yek bandorê li tevahiya herêma Serhatê dike û wiha got: “Ev du serdeme hemû mafên gelê Wanê ji destê wan hatiye girtin. Li gel van hemû polîtîkayên neyînî jî ji ber ku gelê Wanê îradeya xwe nîşan da û polîtîkayên wan li Wanê encam negirt, li hemberî Wanê ambargoyeke dijwar tê meşandin. Daxistina CHP’ê ya li bajêr bi hemû kadroyên xwe, piştî hatina AKP’ê û herî dawî jî serdana partiyên ku nû hatine avakirin a Wanê, mînakên eleqeya li hemberî Wanê ne. Lê gelê Wanê di firsenda herî nêzîk de hem ji hikûmetê hem jî ji aliyên siyasî re dê bersiva pêwîst bide.”
Qedexeyan bandor li ser rojnamegeran jî kir!
Qedexekirina kombûn û xwepêşandanan tevî ku rê neda partiyên siyasî û rêxistinên sivîl dakevin kolanan, karê rojnamegeriyê jî xist nava zehmetiyê. Her wiha der barê rojnamegerên ku dem bi dem nedikarin wêne bikişînin û nûçe bişopînin, rastî lêpirsînê hatin.
Qedexe bûne mijara dozgerî an jî cezakirinê
Serokê Komeleya Lêkolîn û Pêşketinê ya Hawirdorê ya Wanê (Çev-Der) Alî Kalcik ku ji ber daxuyaniyên xwe yên çapemeniyê yên der barê mijarên hawirdorê de 4 caran cezayê pere lê hat birîn jî yek ji wan e. Bi hinceta “binpêkirina rêziknameyê” di nava 2 salan de 4 cezayên îdarî yên cuda li Kalçik hate birîn. Kalçikê ku di demên cuda de ji ber Qanûna Cezayê hat cezakirin, diyar kir ku li bajêr bi qedexe û cezayên ku berdewam dikin azadiya ramanê asteng dike û komele hewl dide ku li ser kûrbûna krîza avhewayê nekare bixebite.
‘Mafên me yên ku bi qanûnê tên garantîkirin, bi qedexeyan tên astengkirin’
Kalçik serpêhatiya xwe wiha anî ziman, “Em rêxistina hawirdorê ne. Em hewl didin der barê pirsgirêkên jîngehê yên herêmê de hişyariyê bidin. Xebata me ne xwedî pîvaneke siyasî ye, lê sê kes nikarin li bajêr werin cem hev; ji ber ku ev demeke dirêje her cure xwepêşandan û meş hatine qedexekirin. Li welat û herêmê pirsgirêkên girîng ên jîngehê hene. Me hewl da ku li ser vê yekê daxuyaniyek çapemeniyê bidin, lê ji ber vê yekê ez çar caran hatim sekinandin. Tê gotin ku ji ber ku em beşdarî daxuyaniya çapemeniyê bûne me biryara çavdêriya mulkiyetê bi cih neaniye. Em dixwazin li hember zirarên ekolojîk hişyariyê bidin û bala rayedaran bikşînin ser pirsgirêkên jîngehê da ku çareser bibin. Em dikarin bi daxuyaniyeke çapemeniyê jî vê bikin. Lê belê daxuyaniyên çapemeniyê yên ku dibêjin ‘divê em jîngeha xwe biparêzin’ tên cezakirin. Mafên me yên ku bi qanûnan hatine garantîkirin, bi qedexeyan tên astengkirin.”
Dadgeha Destûra Bingehîn ceza betal kir
Têkoşîna hiqûqî ya ji aliyê saziyên cuda ve li bajêr tê meşandin ev 6 sal in didome, di rojên borî de pêşketineke ku mirov dikare weke yekemîn binirxîne, rû da. Polîsan li navçeya Çaldiranê li komek HDP’yiyên ku ji bo banga kongreya partiyê belavok belav kiribûn ceza birî. Li ser vê yekê 10 kesan li Dadgeha Cezayê Sulhê ya Çaldiranê îtîraz kirin. Dadgehê jî ev îtîraz red kir.
Piştre endamên partiyê ji bo mijarê serî li Dadgeha Destûra Bingehîn dan. Dadgehê di nirxandina serlêdanê de herî dawî biryara binpêkirinê da.
Karataş: Serlêdana bejahî tê wateya ku qedexe bibin mayînde
Serokê Şaxa ÎHD’ê ya Wanê Mehmet Karataş jî diyar kir ku ew biryar erênî dibînin û têbîniyek lê zêde dikin. Li gorî Karataş, pratîka bejayî ya mijara gotinê tê wê wateyê ku qedexe dibin mayînde.
“Bi daxuyaniya ku di 14’ê Tîrmeha 2022’an de hat dayîn, weke ku qedexe hatin rakirin hat nîşandan. Her çiqas ev biryar erênî be jî, ev tê wê maneyê ku ev qedexe herdemî dibin. Li Wanê hemû herêm rastî qedexeyan hatin. Ji qadên herî qelebalix bigire heta cihên herî dûr ên wekî Parka Ataturk qedexe hatiye ragihandin” û destnîşan dike ku ev biryar bi rastî jî berdewamiya qedexeyê ye.
Karataş di berdewama axavtina xwe de bal kişand ser mecburiyeta agahdarkirina bûyeran berî 24 saetan û ev tişt anî ziman: “Mînak di dawiya hefteyê de binpêkirina mafan hat kirin û hûn dixwazin roja duşemê dengê xwe bidin. dikarin roja yekşemê agahdar bikin. Dîsa, dibe ku rewşên ku ji nişkê ve pêşve bibin, tewra di nav hefteyekê de. Ev pêdiviya ragihandinê bi rastî rewşek din e ku pêşî li karanîna vî mafî digire. Bi rastî ev biryar ne lihevhatina navxweyî ye.”
‘Redkirin siyasî ye’
Karataş bal kişand ser redkirina îtîrazên Baroya Wanê û saziyên din ên li bajêr ên der barê betalkirina qedexeyan de û wiha got: “Dadgehê bêyî ku behsa pîvanan bike, hema ji çavê rêveberiyê nihêrî biryara siyasî da. weke pêwîstî û hevsengiya van biryaran û bêyî ku nirxandineke qanûnî bikin. Ev qetlîama hiqûq û hiqûqê ye û em difikirin ku ji dadgeha makezagonê vegere.”
Serhat News
(lg)
