Nûçeya Taybet / Yeşim Karaağar
Komela Aktîvîstên Beyra Wanê ku di sala 2015’an de hat avakirin, ji bo balê bikişîne ser qirêjiya Behra Wanê li dora behrê hin caran paqijîyê dikin.
Aktîvîstên Behra Wanê di sala 2015’an de bi dirûşma ‘Bila Behra Wanê qirêj nebe, bila şîn bimîne’ li ser medyaya civakî wekî platformek hat avakirin. Xebatên wan ya destpêkê di 28’ê Hezîrana 2015’an tevî 50 xwendekar du rojan li peravên behra Wanê geriyan û çavderî pêk anîn. Li dorman dorman li peravên behra Wanê yên bajarokên Ercîşê, Xelatê, Adilcewaz, Tatwan û Gevaşê geryan. Li her bajarokî rêveberîyên perwerdehîya netewî û qeymakamtîyên wan deran piştgirî dan wan. herwiha bi beştarbûna rûnişvanên wan deran peravê behrê paqij kirin. Xwendakarên di nava koma aktîvîstên behra Wanê de resmên xirêjî yê jî xizkirin û rastî jî tiştên gelek balkeş derketin holê.
Serokê Komela Aktîvîstên Behra Wanê Erdogan Ozel wiha behsa sedemên avakirina komalê kir.
“Me xwe berpirsyar dît. Platformê ji bo çareseriyê çalakiyan li dar xist, di serî de li ser medyaya civakî qirêjiya Behra Wanê ragihand. Platforma ku rûpelên medyaya civakî vekir, piştî eleqeyek mezin û piştgiriyek mezin bû komele”
Özel dema behsa armancên damezrandinê dike, qonaxên bûyîna komeleyê wiha rave dike: “Rêxistina me bi temamî xwe dispêre dilxwaziyê. Me berê jîngehê paqij dikir. Lê di sala 2015’an de me medyaya civakî û çapemenî bi bandor bikar anî. Vana bûne alîkar ku dengê me were bihîstin. Li gel me akademîsyen û xwendekar hebûn. Ew jî damezrîner in. Em bi komek damezrîner a ji 7 kesan pêk tê bûn komele.”
Çalakgerên ku ji ber qirêjiya Gola Wanê bêzar bûne, diyar kirin ku wan di serî de hêmanên qirêj lêkolîn kirine, piştre hêmanên qirêjiyê tespît kirine û kirine 4-5. Özel van hêmanan wiha rêz dike; “Sedema qirêjiya ji kanalîzasyonê tê, tesîsên ‘nedermankirinê’ ne; Me dît ku Tetwan, Ahlat, Bedlîs jî tê de bûn. Nepakiyên ji çem, qirêjiya çandinî û sewalkariyê hebûn. Eva; şuştina hirî, bermayiyên çandinî û kîmyewî û her wiha qirêjiya ku ji aliyê gel ve hatiye afirandin. Me hêmanên gemarî kir 4-5. Me ji bo tesîsan Qanûna Parastina Gola Wanê xwest. Me li ser vê yekê dest bi xebatê kir, me çalakiyên hişyariyê kirin. Ji bo balê bikişînin ser vê yekê me her sal paqijiya qeraxê pêk anî. Me ew kir kevneşopî. Me ew veguherand çalakiya salane.”
Erdogan Ozel bal kişand ser girîngiya piştevaniya gel û diyar kir ku wan serdana dibistanan kirin û ji bo hişyarkirina zarokan girîngiya Gola Wanê nirxand û ji ber ku piştgiriya gel girîng e hewl dane gel û zarokan zêdetir tevlê bikin. Ozel, anî ziman ku platform piştre mezin bû û wiha got: “Sazî û rêxistinên sivîl dest bi tevlîbûnê kirin, şaredarî dema eleqeyê dîtin tevlî bûn. Li Zanîngeha Wanê Yüzüncü Yıl (Van YYU), Odeya Pîşesazî û Bazirganiyê ya Wanê (VATSO), Borseya Bazirganiyê ya Wanê (VATBO) û saziyên bazirganiyê piştgirî kirin. Hem ji aliyê aborî hem jî ji bo projeyan piştgirî dan. Di sala 2019an de, em li dora golê geriyan, em li seranserê herêmê meşiyan. Çavkaniyên me yên aborî tunebûn, me bi dilxwazî hemû lêçûn girtibû ser xwe. Di meşa 12 rojî ya ku me li dar xist de saziyan piştgiriya aborî kirin. Komele tevahiya Hewzeya Gola Wanê digire nava xwe. Me kesên ji tevahiya herêmê di desteyê de cih girt; Gevaş, Bedlîs, Ahlat, Adilcewaz. Bi saziyên din re jî diyalogên me hene. Me bi şaredariyan re xebatên hevpar kirin.”
Ozel anî ziman ku ji bo Qanûna Parastina behra Wanê di sala 2019’an de derbikeve holê wan ji Wanê heta Enqereyê pedal kiriye û di encamê de Plana Çalakiyê ya Parastina behra Wanê û Bernameya Pêkanînê derketiye û niha di pratîkê de ye û got, “Di çarçoveya çarçoveya vê sepanê; Santrala paqijkirina biyolojîk a pêşketî ya Wanê niha dixebite, santralên Edremît û Ercîşê dixebitin. Bi hişyarbûnê re piştgiriya gel mezin bû û hişmendiyek çêbû. “Di navbera 2015 û qirêjiya heyî de %80 cudahî heye,” wî got.
Komeleya Aktîvîstên behra Wanê, di dawiya xebatên xwe yên pir zêde de biryarên ku hatine girtin an jî xebatên kirine dişopînin. Ew angaşt dike ku biryarên hatine girtin an jî xebatên hatine kirin dikarin bi peydakirina berdewamiyê wekî çareseriyek binav bikin.
