Nûçeya Taybet – Bihabûna nû ya penîrê giyayî ku para wê di zêdekirina buhayan de bû, hem kiryaran û hem jî firoşkaran dixe zorê. Penêrê giyayê ku kîloya wê 85 TL ye, li ser refikan li benda kirerê xwe ye. Esnafên penêr jî wiha got: “Kesên ku penêr bi kûp dikirin, niha penîr bi gramî dikirin. enîrê ku ez rojê difiroşim êdî ji pêncan derbas nabe,” dibêje.
Penêrê gîha yê kevneşopî yê Wanê jî ji ber krîza aborî ya ku her diçe kûrtir dibe. Penêrê giyayî ku berhema herî zêde li herêmê tê xwarin, roj bi roj zêde dibe. Bihayê penîrê giyayî ku giraniya wê 40 TL ye, bi bihabûnê re derket 85 TLyan. Hem kiryar û hem jî firoşkar ji geryanan zirarê dibînin. Penîrê herbed ku ji keda jinan heta sifreyan dirêj dibe, ji înternetê jî kiriyar digre. 330 gram penîrê kûba giyayî ku li ser înternetê tê firotin bi dused 83 TLyî ye. Dikandarên bazarê dibêjin, ji ber ku qeyrana aborî li ser penîr xuya dike, eleqeya li penîrê bi giyayan kêm bûye.
‘Pênîrê ku bi kube dihat kirîn niha bi gramî tê kirîn’
Ferhat Taş pîşeya penîrçêkirinê ji bavê xwe hîn bûye. Taş, anî ziman ku bi salan e bi bavê xwe re penêr û berhemên xwezayî yên Wanê bazirganiyê dike û got ku îsal di firotana penîr de qet rawestiyayî nedîtiye û wiha got: “Li vir penîr bi giranî ji bo bîranînan tê kirîn. Xelk penêr dikire, em depo dikin, bi barê ku me li hev kiriye em dişînin parêzgehên rojava. Salên berê min carna rojê 5 sed kîlo penêr difirot. Îcar kî bihata vir, yek-du lîre jî nedihat. Dê herî kêm 10-15 kîlo penêr bikira. Piştî van bilindbûnan firotina me ya rojane ji 10 kîloyan derbas nabe. Ji ber ku ew pir biha ye, em dîsa li vir bihayê herî baş didin. Penîrê ku ji gundiyan dikirin em 3-5 lîreyan zêde dikin û wisa difiroşin. Ji ber vê yekê wek ku hûn jî dibînin, em niha penîrê ku berê bi kubeyan difirotin, bi gramî difiroşin. Ji ber vê rewşê em nikarin gundiyan sûcdar bikin. Her tişt zêde bûye, dema ku em zêdekirina buhayan didin ber hev penîrê Wanê herî kêm pere wergirtiye.”
‘Min nekarî rojê 5 kîlo penîr bifroşim’
Penêrfiroşekî din ê bi navê Dogan Mert jî dibêje, li hember bihabûnê ew neçar in ku bihaya yekane berhema ku difiroşin zêde bikin. Ew zêde dike ku firotina wî li gorî mehên berê rawestiyaye. Ew diyar dike ku bêhevsengiya aborî gihiştiye asta penîr û gel di anîna nan de jî zehmetiyê dikişîne û wiha got: “Zêdebûna bihayan bi zincîre bandorê li tevahiya jiyanê dike. Ji kîloya penîrê ku îro difiroşim ez 3 TL qezenc dikim. Yanî ji bo ku heqê kirêya xwe û elektrîkê bigirim divê rojane herî kêm 100 kîlo penîr bifiroşim. Bawer bikin, mîqdara penîrê ku ez difiroşim carinan ji 5 kîloyan derbas nabe. Par li ser vê dîwanê cihê ku pê biçe tune bû. Lê îro hûn jî dibînin, 20-30 kîlo penîrê min li ser komkirina min nîne. Hem zêdebûna penîr û hem jî kêmbûna hêza kirînê rê li ber kirînê digre. Ev ji bo gelek hilberan rast e, ne tenê penêr. Li dora xwe bigerin û bi dikandarek re biaxivin. Bawer bikin esnafan xwîn diherike.”
Nûçeya : İdris Yılmaz
(ro-aa)
