Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin kendini hissettirdiği alanların başında yerel yönetimler geliyor. Yerel seçimlerde büyük oy farkıyla seçimi kazanan Van’ın kadın muhtarları UN Women ve IPU’nın 2021 raporunu seçilme ve yönetme süreçleriyle destekliyor: “Sen kadınsın git evinde otur.”
Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women) ve Parlamentolar Arası Birlik (IPU) tarafından 2005 yılından bu yana hazırlanan haritanın 2021 yılı nüshası yayınlandı. Tüm dünyada devlet yönetimindeki ve parlamentodaki kadınların sıralamasını gösteren “Siyasette Kadın 2021” haritasına göre, kadın milletvekillerinin oranı çok az bir artış gösterse de siyasi temsilde toplumsal cinsiyet eşitliği istenen seviyeye hala ulaşamadı. Ulusal parlamentolardaki kadın milletvekili oranı küçük bir artışla yüzde 25.5’e ulaştı. Bu oran 2020 yılında yüzde 24.9’du. Türkiye ise parlamentolarda kadın milletvekili oranı sıralamasında 122’inci sıradan 129’a geriledi.
Parlamentodaki kadın vekillerin oranı düşük olduğu gibi yerel yönetimlerde de kadınların oranı düşük. UN Women ve IPU’nun hazırladığı rapora ek olarak biz de Van’daki en küçük ve etkili birim olan muhtarlığı yazdık. Van’da kadın muhtar olmak..? Kadın muhtarların yaşadıkları sorun sadece seçilip seçilmemek mi? Peki, kadın muhtarlara oy veren kadın seçmenler… Bu soruların yanıtını 31 Mart 2019’da yapılan yerel seçimlerde açık ara farkla Van’da muhtarlığı kazanan kadınlara sorduk; Kavurma Mahallesi Muhtarı Melek Kına, Erenkent Mahallesi Muhtarı Öznur Bingöl, Bahçıvan Mahallesi Muhtarı Nurten Sağlam.
‘8 azadan 4 tanesinin kadın olmasını sağlayarak eşitliği sağladık’
Kavurma Mahallesi Muhtarı Melek Kına, 2 yüz elli oy farkla rakiplerini geride bırakmış. Seçilmeyene kadar da mahallenin bir muhtarlık binası yokmuş. Eşitlikçi bir yönetim için de 8 azadan 4’ünün özellikle kadınlardan oluştuğunu söylüyor ilk cümlelerinde. Muhtarlık seçim döneminde ise on beş yıllık Geleneksel El Sanatları öğretmeni olmasından kaynaklı herkesi iyi tanıdığını belirtiyor. “Zaten bu işi yapıyorduk, sadece ismi muhtar değildi. Şimdilik unvan değişti muhtar oldum” diyor. Kına’ya en çok ailedeki diğer kadınlar destek vermiş. Kadın dayanışması sonuçta, karşılıksız da kalmamış. Seçim çalışmaları sırasında elbette zorluklar da yaşamış. ‘Sen kadınsın git evinde otur’ , ‘Bir taziye olursa sen nasıl gideceksin?’ demişler Kına’ya.
‘Kurulan kooperatifle kadınlara yeni imkân kapıları açılıyor’
Kına, mahallesindeki kadınların yaşamlarındaki değişim rolünden söz ediyor. Kadın seçmenin seçtiği kadın muhtarın mahalledeki çalışmaları hakkında da, “2021’de kurduğumuz kooperatif faal durumda. Kadınlar, bu kooperatifte kendi el becerileri ile dikiş ve nakış üzerine üretim yapıyor. Koyun kırkılmasından sonra dere yataklarına atılıp yakılan yünleri değerlendirmek için bir proje geliştiriyorlar. Projeyle ilgili mühendislerle, üniversiteden uzman hocalarla ve köylerdeki koyun sahipleriyle gerekli görüşmeleri yapıyor” bilgilerini veriyor.
‘Sosyal muhtarlık yapıyorum’
Erenkent Mahallesi Muhtarı Öznur Bingöl Pazarbaşı 11 aday içerisinde tek kadın aday olarak seçime girmiş. 5 yüz oy farkla muhtar seçilmiş. Doğduğu mahallede seçime girerek hem risk almış hem de mahalleliyi yakından tanımanın avantajını yaşamış. “Sosyal muhtarlık yaptığımı düşünüyorum” diyor Pazarbaşı, ‘ne demek sosyal muhtarlık?’ diye soruyorum ve şöyle yanıt veriyor: “Muhtarlık ve seçmen değil, muhtarlık ve komşuluk ilişkileri üzerine yürüyen bir çalışma ortaya koyuyoruz. Mahalle sakinleri buraya geldikleri zaman sorunlarını, sıkıntılarını çok rahat bir şekilde dile getiriyorlar. Kadın olduğum için kadınlar da çok daha rahat iletişim kuruyor benimle.” Pazarbaşı, muhtarlık koltuğuna oturduğu günden bu yana da çalışmalarına hiç ara vermemiş.
Muhtarlık tarafından gençler için sponsor bulup futbol takımı oluşturulmuş ve mahallede futbol turnuvaları yapılmış. 30 mahallenin katıldığı turnuvadan ise Erenkent Mahallesi galip çıkmış. Bu sportif faaliyetlerle sigara kullanan gençlerin çoğu da sigarayı bırakmış. Öyle diyor kadın muhtarımız Pazarbaşı.
Otuz yıllık muhtarın saltanatını adaylığıyla kırdı: Nurten Sağlam
Bahçıvan Mahallesi Muhtarı Nurten Sağlam, muhtar olma fikrinin mahalledeki kadınların teşvikiyle olduğunu söylüyor: “Mahallemizde 30 küsur yıldır aynı kişi muhtarlık yapıyordu, ‘şansın olmaz’ dediler. Çünkü rakip olarak hiçbir aday çıkmıyordu en son 2014’de bir aday çıkmış. O da çok büyük farkla kaybetmiş. Biraz endişeleri o yöndeydi. ‘Kazanamazsan psikolojik olarak etkilenebilirsin, üzülürsün’ diye ama tersi oldu. 2 yüz oy farkla seçimi kazandım. Seçim çalışmalarını kızımla beraber yürüttük.”
‘Mahallemizin eksikleri çok’
“Muhtarlık, kurumlar arasında bir köprü vazifesi görüyor” diyen Sağlam, iş yükünün fazla olduğunu söylüyor. Muhtarı olduğu mahallenin birçok sorunu olduğunu söylüyor: “Parkımız yok, taziye evimiz yok bir tane geçen yıl açtık o da yeterli değil, çok küçük. Mahallemizde, altyapı sorunları mevcut. Otopark sorunumuz var. Esnafların kaldırım işgalleri var bir türlü çözemediğimiz. Yeşil alanımız çok az, tek parkımız Ahmedê Xanî Kültür Parkı, şu an parkın içinde bulunan binanın yıkımı başladı, inşaattan dolayı bu sezon bu parkımızda olmayacak.”
Haber: Yeşim Karağar
(ro)
