‘Nerde eski bayramların havası’ söylemi bu yıl Türkiye’de sık sık duyulan cümle. Bu sefer dokusu değil ekonomisi aranır oldu. Vanlıların evdeki hesabı çarşıyla uyuşmuyor. Hal böyle olunca fiyat sormanın da ötesine geçmiyor diyaloglar. Ramazan Bayramı’nın Van kesitleri Serhat News’te.
Ramazan Bayramı alışverişine çıkan Vanlılar, ekonomik krizin sokaktaki yansımasından yakınıyor. Çok değil, birkaç yıl önce bayram şekerlerinin tezgâhları süslediği pazar yerleri doluyken, bu yıl ne tezgahlar renkli ne de alışveriş yapanların yüzü gülüyor. Van’ın çarşı pazarlarını dolaşarak Ramazan Bayramı alışverişi yapan yurttaşlara mikrofon uzattık: “Bayram alışverişi havasında değil borçlarımız kapatma derdindeyiz.”
‘Çocuklara bayram kıyafetleri alamadım’
Alışverişe çıkıp sadece tezgahlarda fiyat soran Selahattin Çiçek, Ramazan ayı alışverişine 4 bin TL harcadığını ancak bayram elinde avucunda para kalmadığını söylüyor. “Alışveriş yapacak paramız yok” diyor ve şöyle devam ediyor: “3 öğrenci okutuyorum, kredi kart borçlarım var. Borçlarımızı dahi ödeyemiyoruz. İnsanları öyle bir hale soktular elektrik su, faturalarını dahi ödeyemiyor. Çocuklara bu bayram kıyafet alamayacağım. Artık gücümüz yetmiyor. Bugün aldık seneye alamayız. Ben bu yıl eve sebze alamadık yemedim buna yemin edebilirim. Çocukların anca okul masrafına yetiyor. Böyle devam ederse hırsızlık, intiharlar meydana gelecek. . Eve dahi yürüyerek gidip geliyoruz. Bayram şekeri 10 liralık paket bulabilirsem anca öyle alabilirim.”
‘Gider var gelir yok’
Esnaflardan Muhammet Eriş, müşterilerin sürekli şikayet ettiğini aktarıyor, onların şikayetlerine de hak veriyor: “10 koli aldığımız ürünü numune halinde alıyoruz. Siz de görüyorsunuz, müşteriler sadece fiyat soruyor.”
Eriş’ten hemen sonra Ferhat Akman mikrofonumuza konuşuyor. Eski bayramların kalabalıklığına değiniyor: “Önceki döneme göre satışlar durdu. Eskiden bayram arifesinde yere iğne atsak düşmezdi. Müşterilerde sanki biz bu fiyatı belirlemişiz gibi tepki veriyor. Geçen yıla göre dağlar kadar fiyat farkı var. Adamlar ürünlerde fiyat düşüklüğü yapmazsa bile ürünün gramajını düşürüyor. Gelir yok gider var.”
‘Böyle giderse insanlar hiçbir şey alamaz duruma gelecek’
Esnaflardan Barış İşnas ise, 4 kilo şeker alan yurttaşların şu an yarım kilo alabildiğini dile getiriyor. Alışveriş yapanların fiyat sorup gittiğini söylüyor o da diğer esnaflar gibi. “Piyasada bir düzen yok böyle giderse insanlar hiçbir şey alamaz duruma gelecek” diyor ve şöyle anlatıyor krizin tezgeha yansımasını: “Cevizin kilosu 80 TL ama şimdi 120 bazı yerlerde 150 TL’ye satıyor. Masraf çok fazla, yağ tenekesinin fiyatı 150 liraydı ama şimdi 400-500 alıyoruz. Müşteriler de rahatsız niye KDV fiyatı bu kadar? Onlarda bilmiyor ki bu ürünün elimize geçene kadar nasıl para ekleniyor diye.”
‘Ekonominin sebebini oy verenler düşünsün’
Alışverişe çıkan diğer yurttaşlardan Serhat Yiğit de insanların evlerine ekmek bile alamadığını söylüyor: “Dürüm eskinden 7 lirayken şimdi 20 lira. Biz Van’da bu sıkıntıları çekiyorsak batı tarafındaki insanlar ne yapıyordur. Asgari ücret olmuş 4 bin. 10 nüfuslu bir aile nasıl geçinsin? Buna rağmen halk hala susturuluyor. Ekonominin sebebini oy verenler düşünsün. Ellerini vicdanlarına koysun.”
‘’İnsanlar konuşmadıkça kriz devam edecek’
Son olarak Bayram alışverişini yapmaya çalışan İsmail Dede, şeker fiyatlarının 90 lira fındık, fıstık ve ceviz fiyatının 100-200 tl arası olduğunu belirterek fiyatların yüzde 400 arttığını söylüyor. İnsanların krize dair sessiz kaldıklarını savunuyor. İnsanlar tepki göstermedikçe de krizin devam edeceğini beliriyor: “Konuşanlar da ya Apocu ya Fetöcü ya da hırsız olarak ilan ediliyor.”
Video-Montaj: Dıldar Güler
(ro)
