Yazar Kenan Söylemez, ‘Denbêjlerin Şahı Şakiro’nun hayatını konu alan kitabı ile Serhat bölgesi Denbêjlerinin hayatına ve Dengbêjlik kurumunun tarihsel serüvenine ışık tutuyor.
Kürt kültürünün temel yapıtaşlarından biri olan Denbêjlik geçmişten geleceğe bir köprü rolü üstlenmiş durumdadır. Kültürün taşıyıcısı olan ‘Denbêjler’ ise sözlü Kürt edebiyatının esas aktörleri olarak varlıklarını bütün olumsuz koşullara rağmen halen sürdürmeye devam ediyor. Yazar Kenan Söylemez’in bu büyük kültür taşıyıcılarından biri olan ve halk arasında ‘Şahê dengbêjan-Dengbêjlerin şahı’ olarak tanınan ölümsüz söz ustası Dengbêj Şakîro’nun yaşam öyküsüyle beraber geçmişten günümüze Serhat dengbêjliğini konu alan ilk kitabı ‘Şakîro’ raflarda yerini aldı. Söylemez, kitabı ve Denbêjlik üzerine yaptığı araştırmalar hakkında Serhat News’in sorularını yanıtladı.
‘Serhat’ta dengbêj klamlarıyla büyüdük’
Van’da 10 yıldır Türkçe öğretmenliği yapan Söylemez, ‘Şakîro’ adlı kitabını anlık bir karar üzerine yazmaya karar verdiğini belirterek, “Kitapta Serhat dengbêjliği, klam ve avazın özelliklerini ele aldım. Serhat’ta dengbêj kılamlarıyla büyüdük. Aslında elimde başka bir kitap vardı ancak yarım bırakarak önceliği Şakîro adlı kitabıma vermek istedim” dedi. Şu ana kadar Şakiro’ya dair yazıların, ya antolojiler biçiminde yada sadece ‘Klamları’ üzerinden derlenmiş ürünler olduğunu kaydeden Söylemez, bunların aksine kendisinin Şakiro’nun hayatını roman tarzında ele almak istediğini söyledi.
Kitabın’da Şakîro’nun yaşamını 5 bölüm olarak anlatmaya çalıştığını ifade eden Söylemez, “Kitap Şakîro’nun yaşamından ölümüne kadar geçen sürede, nerede doğmuş? nerede yaşamış’ nerelere gitmiş? ve Dengbêjliğe nasıl başlamış? Gibi konulara ışık tutuyor” diye kaydetti.
Şakiro’nun daha küçüklüğünden itibaren Denbêjliğe ilgisinin olduğuna dikkat çeken Söylemez, Şakiro’nun kendisinden önceki denbêjler Evdalê Zeynê, Huseyîno ve Ferzê gibi bir çok söz ustasının izinden yürüdüğünü dile getirdi.
“Dengbêjler için ‘Tizbî desmal û tasek av’ temel ihtiyaçtır”
Kitabının yaklaşık bir ay önce Avesta Yayın Evi’nden çıktığını söylerine ekleye Söylemez, kitaba olan ilgiden memnun olduğunu söyledi.
Kitabının kapağı üzerinde bulunan ‘Tizbî, desmal û tasek av-Tezbih mendil ve bir tas su- imgelerinin anlamları hakkında ise bilgi veren Söylemez, “Dengbêjler klamlarını söylerken bunlar onlar için başlıca ihtiyaçlardır. Şakîro’da şarkı söylerken sürekli teşbihi elinde, mendili dizinde veya boynunda; çünkü klamları dakikalar hatta saatlerce sürüyordu. Gırtlağını rahatlatmak içinde bir tas içinde bulunan ılık şekerli sudan bir yudum alırdı.”
Şakîro’nun “Kürtler değerlerine sahip çıkmadı” sözü hatırlatıldı
Denbêjlerin Kürteler tarafından yeterince sahiplenilmediğinden dert yakınan Söylemez “Kürt halkı Şakiro’yu maddi olarak sahiplenmedi. Bu durum sadece onun için değil diğer denbêjler içinde geçerli. Bu sahipsizlik nedeni ile Kürt halkıda dengbêjlik yönünden eksik kaldı. Eskiden köylerde yaylalarda halkımız bir araya toplanırdı ve dengbêjler klamlarını seslendirirdi. Ne yazık ki buda ortadan kalktı. Şakîro’da gönlü kırık bir şekilde göçüp gitti” şeklinde konuştu.
Son dönemlerde gençler arasında sosyal medya üzerinden belli bir sahiplenmenin ortaya çıktığını sözlerine ekleyen Söylemez, 19 yaşındaki gencinden 80 yaşındaki ihtiyar bir insanın da klamların sözlerinden etkilenerek, denbêj dinlediğini ifade etti.
‘Kürtler baskı altında ise dilleri de asimilasyona uğruyor’
Kürt dilinin maruz kaldığı olumsuz durumlara ilişkin de değerlendirmelerde bulunan Söylemez, “Kürtler nasıl baskı altında ise Kürtçe de asimilasyon altında. Bundan kaynaklı da Kürtçe edebiyatı aydınlanamıyor. Örneğin bir kitap çıktığında Türkiye’de bin tane Kürtçe kitap basıldığında bir yıl ya da iki yılda tükenmiyor. Ancak Türkçe yazılmış bir kitap her ne kadar yazarı tanınmamış olsa da çok çabuk tükeniyor. Tabi son yıllarda Kürt yazarlar çok iyi kitaplar çıkartmaya başladı. Yazma hevesinde olanlarda yoğun” diye belirtti.
‘Süreç iyi olursa Kürtçenin durumu de iyiye gider’
Halk arasında Kürtçenin konuşulma düzeyinin yetersiz olduğunu kaydeden Söylemez bu konuda şu değerlendirmeyi yaptı: “Günümüzde Kürtçe konuşmayı değerlendirir isek maalesef kötü bir durumda. Buda dönemin siyasetine bağlı. Süreç iyi olursa Kürtçenin de durumu iyiye gider. Kürtçe dil eğitim okulları olsaydı, dilin durumu da iyi olacaktı. Kürtçe okulların bir an önce açılması gerekiyor. Evde ısrarla çocuklarımızla Kürtçe konuşsak bile, ister istemez çocuklarımız dışarıda Türkçe konuşuyor ve öyle kalıyor. Basılan Kürtçe kitapları da maalesef tüm halka ulaştırılamıyor. Okuyucu sayısı daha fazla olsaydı, binlerce kitap anında satılmış olacaktı.”
‘Dengbêjleri çocuklarımıza tanıtmak için 14-15 Mayıs dil bayramı etkinliğinde buluşalım!’
Söylemez son olarak ‘14-15 Mayıs Kürt dili bayramı’ için Van barosunda yapılacak olan etkinliklere ve imza gününe katılım çağrısında bulunarak şöyle konuştu: “Kürtçenin önemini ve Dengbêj Şakîro’yu çocuklarımıza tanıtmak için çocuklarımızı da yanımıza alarak etkinliğe katılalım”
(lg/sg)
