EPDK 2019 yılında çıkardığı yönetmelikle güneş elektrik santrallerinin teşvik edildiğini açıkladı. Birçok kentte GES’ler kuruldu. Fakat yeni çıkan yönetmelikle, “Ürettiğiniz elektriğin fazlasını bedelsiz YEKDEM’e vereceksiniz” denildi. Getirilen bu yeni düzenleme ile mağduriyet yaşadıklarını belirten üretici ise, teşvik sonrası mağdur edildiklerinin altını çizdi.
Türkiye’de son 20 yılda elektrik üretimi konusunda sayısız termik santral faaliyete geçti. Yurtdışından alınan doğalgaz bu santrallerde elektrik enerjisine dönüştürüldü. Yenilenebilir enerji konusu zaman zaman gündeme gelerek güneş ve rüzgar enerjisi elde edilmesi için çalışmalar yürütüldü. Bu çalışmaların sonucunda Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) 2019 yılında bir yönetmelik çıkardı. Elektrik Piyasasında Lisanssız Üretim Yönetmeliği’nde güneş elektrik santrallerinin (GES) teşvik edildiği belirtildi. Bu yönetmelikle devlet, güneş enerjisiyle elektrik üreten kişiye 10 yıl ödeme yapılacağının garantisini verdi.
Söz konusu yönetmelikte, “Üretilen ihtiyaç fazlası elektrik enerjisi için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından ilan edilen kendi abone grubuna ait perakende tek zamanlı aktif enerji bedeli, tesisin işletmeye girişi tarihinden itibaren 10 yıl süre ile uygulanır” ifadesi yer aldı. Bu yönetmelikle beraber birçok kentte güneş panelleri kurulmaya başlandı. GES sistemi, fabrikalardan, çiftlik damlarına kadar birçok alanda yerini aldı.
11 Ağustos 2022’de EPDK 2019 yılında çıkartılan ve 10 Mayıs 2019’da Resmi Gazete’de yayımlanan eski yönetmeliği iptal etti. Çıkarılan yeni yönetmelikle, daha önce lisanssız üretim yapan bu gibi işletmelerden satın alma garantisi verdiği elektriği bu defa bedava almaya karar verdi.
‘Devlet garanti veriyor dendi’
Saim Ertaş, EPDK’nın bu teşvikinden yararlanmak için GES sistemini Van’ın Gürpınar ilçesinde bulunan çiftliğinin damına kuranlardan sadece biri. Ertaş, 2019 yılında sistemi kurmaya başladığını söyleyerek, “Kırsal kalkınma desteği kapsamında kurdum” diyor. Yönetmelik çıkmadan öncede kurmak istediğini fakat koşullarının uygun olmadığını belirten Ertaş, bu yönetmeliğin çıkmasını fırsat bilip 700 bin TL’lik bir maliyetle kuruyor sistemi.
Ertaş, devletin 10 yıl alım garantisi vermesinin kendilerinde bir güven oluşturduğunu belirterek, “Biz de buna olur dedik. İlkbaharda müracaatımızı yaptık. Müracaatı yapmadan önce dediler ki, ‘gidip bunun alt yapısını oluşturun.’ Alt yapısı için trafo kurmamız gerektiğini söylediler. Trafo kurarken de maliyetin hepsini biz karşılayacaktık” diye kaydediyor. Trafo kurulduktan sonra geçici kabul yapılacağını geçici kabulden sonra da başvurunun onaylanacağının bildirildiği ifade ediyor.
‘Trafoyu kurarken 700 bin TL harcadık’
Trafoyu kurarken ortalama 700 bin TL harcadıklarını söyleyen Ertaş, geçici kabulün yapıldığını, geçici kabulden sonra da müracaat gerçekleştirdiklerini aktarıyor. Onay sürecinin 6 ay sürdüğünü ifade eden Ertaş, “Böylece garanti enerji alım onayını almış olduk. Bu noktaya geldikten sonra devlet bize, ‘kanun değişti ne kadar tüketirseniz o kadar alırız’ dedi. Biz bunu ilk başta yaptığımızda amacımız kendi yerimizin enerji ihtiyacını karşılamaktı” diye vurguluyor.
Bu durum karşısında telaşlandıklarını ifade ederek, “Bu kapandı ne yapalım dedik. Ortağımla birlikte ne yapabiliriz diye araştırdık. Devlet serbest piyasayı açtı. Biz de buna endekslendik. Şu an kendi fabrikamız üzerinden enerji tüketimi sağlıyoruz” diye aktarıyor.
‘Biz devlet teşviki var diye devam ettik’
“Tabii biz yolun yarısına kadar devlet teşviki var diye devam ettik” diyor Ertaş. Bunun kendileri için avantajlı olduğunu ve başlarken devlet destekli başladıklarını ekliyor. “İşin yarısında devlet farklı bir şey çıkarttı önümüze kanunu değiştirdi. Şu an bir mağduriyet var ortada. Devlet bir mağduriyet yarattı. Baştan müracaatları kabul etmeyecekti ‘bunun yasası değişir’ diyecekti” diyerek mağdur olduklarını ifade ediyor.
Ertaş, 2019’da bu sistemi kuranların olduğunu fakat 2019’un dördüncü ayına kadar olan projelerin kabul gördüğünü aktarıyor. Dördüncü aydan sonrasının kabul edilmediğini belirterek, “Ben üç yıldır kurmuşum bu sistemi. Bankalara borçlanmışım. Çok fazla para ediyor az bir para değil ki. Her bir tesisin kurulumu için en az bir milyon TL gerekiyor. Böyle olunca işin içinden çıkılmıyor” diyor.
‘Hukuki yollara başvurduk’
Endişeli bir şekilde, “Bu durum nasıl olacak bilmiyoruz” diyen Ertaş, hukuki yollara başvurarak dava açtıklarını aynı zamanda CİMER’e yazdıklarını da ifade ediyor. “Sadece biz değil Türkiye’nin birçok yerinde bu mağduriyet yaşandı. Şu an mağduriyet had safhada. Ben 2019’da bu işi yaptım, sen bugün gelip bana diyorsun ki, ‘2019’da yapmışsın, ama ben bunu kabul etmiyorum.’ Maliyeti düşük bir iş olsa sorun olmaz, ama devasa rakamların harcandığı bir sistem kurmak gerekiyor. İnsanlar borçlanarak, yüklü krediler çekerek bu işi kurdular” diyerek yaşadıkları mağduriyetin altını çiziyor.
HDP’li Kenanoğlu konuyu Meclis’e taşıdı
Halkların Demokratik Partisi (HDP) İstanbul Milletvekili Ali Kenanoğlu da kararı geçtiğimiz günlerde Meclis’e taşımıştı.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı‘na verdiği soru önergesinde 2019 yılında iktidarın, ihtiyaç fazlası elektriğin satın alınacağını söylemesinin ardından özellikle fabrika ve tarım işletmelerinin çatılarında çok sayıda lisanssız GES yapıldığını belirten Kenanoğlu, yeni kararla üretilen ihtiyaç fazlası elektriğin artık satılamamasının yatırımcıları mağdur edeceğini ifade etti.
2019’da elektrik fazlasını 10 yıl satın almayı garanti edildiğini hatırlatan Kenanoğlu, iklim değişikliğine yönelik uluslararası sözleşmelere de dikkat çekerek, “Lisanssız elektrik üretim yönetmeliğinde yapılan değişiklik, yenilenebilir enerji kaynaklarının gelişmesine engel olmayacak mıdır?” diye sordu.
Serhat News
