Ekonomik kriz düğün sektörüne de darbe vurdu. Van’da, düğün salonları, kuaförler ve gelinlikçiler pandemi dönemi ve sonrasında başlayan ekonomik krizden dolayı uğradıkları zarardan kurtulmak için umutla müşterilerini bekliyor: “Masrafların altından biz de kalkamıyoruz hal böyle olunca damat ve geline düğün yapmak hayal oluyor.”
Türk lirasının döviz karşısındaki değer kaybı, mobilyadan beyaz eşyaya, gelinlikçiden kuyumcuya kadar birçok sektörü vurdu. Evlenecekler kara kara düşünürken bir düğün için gerekli olan düğün salonu, kuaför ve gelinlikçiler de evlenecekler kadar düşünceli. Pandemi süreci çok sayıda sektörün belini büktü ve çoğu halen doğrulamadı.
Van’daki düğün salonu sahiplerinin aktarımlarına göre bir yıl içerisinde düğün salonu fiyatları 4 bin TL’den 40 bin TL’ye yükseldi. Gelinlikçilerde de durum çok farklı değil. Geçen yıl 3 bin TL olan bir gelinlik şu an 9-10 bin TL civarında satılıyor. Kuaförler ise pandemiden önce aldıkları ürünleri bu yıl 5 katı fiyatla alıyor. Kuaför Asya Aslan, 27 TL’ye aldığı folyoyu bu yıl 150 TL’ye aldığını söyleyerek tabloyu gözler önüne seriyor. Düğün salonu işletmecisi Şaban Torustağ ise “Masrafların altından biz de kalkamıyoruz hal böyle olunca damat ve geline de düğün yapmak hayal oldu,” diyor.
‘Pandemi öncesi işimiz yüzde 100 kârlıydı’
Aslan, 2008’den beri kuaför sektöründe çalışıyor. “Pandemi öncesi işimiz yüzde yüz kârlıydı,” diyerek kuaför maliyetlerinin en yüksek olduğu süreçlerden geçtiklerini söylüyor: “Pandemiden önce 27 TL’ye aldığım folyonun rulosunu, şu an 150 TL’ye kilosunu ise bin liraya alıyorum. Her şey iki katına çıktı. Pandemi zaten bizim için bir çöküş oldu. Kapanma olmasına rağmen kira, vergi, sigorta bütün ödemeler devam etti. Pandemi sonrası bir umutla açtık iş yerimizi fakat hiç beklediğimiz gibi olmadı. Bir süre iş yoğunluğu oldu ama bu defa da maliyetler yükseldi. Hem aldığımız ürünler hem faturalar hem kira arttı.”
‘Bu sezon düğün yoğunluğu yaşamadım’
Düğün sezonun başlamasının işlerini etkilemediğini söyleyen Aslan, sebebini şöyle açıklıyor: “Çünkü artık konsept düğün salonu var. Gelinlik, kuaför hepsi tek pakette. Bizim gibi dışarıda kalan kuaförlere ise sadece bizi tanıyan müşteri geliyor. Onun dışında müşteri, gelinliği nereden aldıysa oradan alıyor kuaför hizmetini. Düğün salonu, ücretsiz kuaför hizmeti veriyor oradan faydalanıyor. O yüzden işlerimiz kötü oluyor haliyle.”
Bu sezon düğün yoğunluğu yaşamadığını ifade eden Aslan, “Bana düşen pay diğerlerine göre daha azdı. Pasta büyüdükçe dilim küçüldü. Bu işi düğün salonu, gelinlikçi götürüyor diyebilirim. Düğün salonuyla çalışma noktası da sıkıntılı. Salon müşterisine, ‘kuaförü ücretsiz sunuyorum,’ diyor, kuaföre de ‘100-200 liraya gelin saçı tararsan sana getiririm gelini taramazsan ben başka kuaför bulurum,’ diyor. Böyle olunca kuaför zaten iş olmadığı için kabul etmek zorunda kalıyor. Ciddi bir emek sömürüsü var. Gelinlikçi ise bir odasını kuaföre çeviriyor. İnsanlara da cazip geliyor bu durum elbette. Her şeyin fiyatı bu kadar yükselmişken en ucuzu arıyorlar,” diyor.
‘Pandemi bizi bitirdi’
Şaban Torustağ, 2015’ten beri düğün salonu işletiyor. Pandeminin etkisiyle kır düğünlerine olan ilginin arttığını belirtiyor. “Pandeminin başlaması bizi bitirdi” diyerek sebeplerini sıralamaya başlıyor: “Kira ödeyemez olduk, mülk sahipleri de ödemezseniz çıkın dediler. Bir şekilde ödedik kiramızı. Devlet desteği almadık hiçbir şekilde. Çok küçük bir miktarda vergi desteğinde bulundu devlet tabii o da hiçbir şeyi karşılamadı. Vergiler, sigortalar derken ödemeler katlandı. Kendi çabamızla ayakta durmaya çalıştık.”
‘Damat ve geline düğün yapmak hayal oldu’
Kapanmanın sona ermesiyle işlerinin düzeldiğini fakat bu defa da maliyetlerin arttığını söylüyor. “Maliyetler artınca düğün yapmak neredeyse hayal oldu,” diyor Torustağ ve sözlerine şöyle devam ediyor: “Bir memura ev almak nasıl hayal olduysa damat ve geline de düğün yapmak hayal oldu. Bir dekor düzenlemeye bile korkuyoruz. Çünkü önümüzü göremiyoruz. Dekor maliyeti yüzde 500 arttı. Önceki yıl 50 TL’ye çalışıyordu arkadaşlarımız. Bu para kurtarıyordu çünkü 1 lira 25 kuruştu. Pastanın kalıbını 50 TL’ye alıyorduk. Maliyet azdı. Böyle olunca düğünü maksimum 4 bin TL’ye yapıyorduk. Bir düğünün gideri bin 500 TL’ye mal oluyordu. Yarı yarıya kâr demekti bu da. Şu an 10 bin TL’ye verdiğimiz düğünde bize bin ya da bin 500 TL kâr kalıyor.”
‘Sürümden kazanmaya çalışıyoruz’
Torustağ, “Elimizden geldiği kadar kârımızdan kısıyoruz, maliyetten kısamıyoruz çünkü insanlara söz verdiğimiz hizmeti sunmak zorundayız. Bu defa sürümden kazanmaya çalışıyoruz. Az ama sürekli. Kışın hiç düğün olmuyor, buna rağmen 7 ay boyunca kira ödüyoruz. İş yeri sahibine ‘düğün yok para veremem diyemiyorsunuz,’” diyor. Maliyetlerin dışında faturaların da sorun olduğunu belirterek elektrik faturalarında ciddi artışın olduğunu söylüyor.
‘Kendi işimin sahibi iken şu an işçilik yapıyorum’
Özlem Salaz Demir, yaklaşık 6-7 yıldır gelinlik sektöründe çalışıyor. “Kendi iş yerimin sahibi iken şu an başka bir iş yerinde işçilik yapıyorum,” diye başlıyor söze. Başladığı dönemde birtakım şanssızlıklar yaşadığını, bu şanssızlığın pandemi ile kesişmesinden dolayı da işlerin kötüye gittiğini söylüyor. Pandemi öncesi işlerinin yine de gayet iyi olduğunu da ekliyor. Bütün masraflarını karşılayabildiklerini ve çok rahat bir şekilde ürün alabildiklerini belirtiyor: “Pandemi başladığı zaman ilk başta düğün sektörünü etkiledi. Kuaförler ve gelinlikçiler aylarca evlerinde oturdular, hiçbir yardım ve destek almadan. Pandemi sürecinde evimizde oturduğumuz için büyük balıklar yüklerini tuttu, küçük balıkları yuttu. Onun için pandemi sonrası çok hızlı gerilemeye başladık. Çünkü ürün alamadık, ürün fiyatları çok arttı. Müşteri sayımız çok düştü bu da bizi ciddi boyutlarda etkiledi. Düğünlerin olmaması, insanların kuaförlere güvenip gitmemeleri, bizim için zarar demekti.”
‘Ekonomik kriz herkesi etkiledi’
Ekonomik krizin Türkiye şartlarında herkesi çok etkilediğini söyleyen Salaz, “Birçok sektörü etkilediği gibi bizi de etkiledi. Gelinlik üzerinden aldığımız güpürün metre fiyatı 5 TL iken şimdi 40-50 TL. Ben geçen seneden beri iflas edip dükkanımı kapattığım için net fiyatı bilemiyorum. Ama ürünler 10 kat yükseldi. Daha önce en güzel en ağır gelinliği maksimum 3 bin TL’ye alıyorduk, güzel bir fiyata da kiralıyorduk. Ama şimdi 3 bin TL’ye asla alınamaz. 8-9 binden aşağı bir gelinlik almak mümkün değil,” diyor.
(ro)
