Dünya genelinde yaşanan gıda enflasyonu düşmeye başlarken, Türkiye ‘de yükselmeye hatta kalıcı olmaya başladı. Van Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Engin Işık’a göre yanlış tarım ve ekonomi politikalarının sürdürülmesi bu sorunu tetikliyor. Van’da market işleten Mehmet Dinler de en çok sattıkları ürün olan makarnanın tüketici sofralarına ulaşamadığını belirtiyor.
Türkiye’de yaşanan ekonomik krizden sonra sık sık duyduğumuz gıda enflasyonu, artarak devam ediyor. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (OECD) açıkladığı verilere göre gıda fiyatlarının en yüksek olduğu ülke Türkiye oldu. Türkiye’de yaşanan enflasyon artışı ise en çok dar gelirliyi etkiledi. Hemen hemen her sofrada karşılaşabileceğimiz ürünlerden biri olan makarna ise zamlardan en çok etkilenen ürünlerin başında geliyor. Dünya genelinde gıda enflasyonunda yaşanan düşüşün Türkiye’de artarak devam etmesi ise enflasyon nedenlerinin Türkiye’de daha farklı olduğunu gözler önüne seriyor.
Neredeyse makarnaya erişimin bile kısıtlı olduğu bu süreçte kış mevsiminin de gelişiyle esnaf ve uzmanlar tüketicinin daha da zorlanacağını söylüyor. Van’da market işletmecisi olan Mehmet Dinler yaklaşık 10 yıldır market işletiyor ve bu sürecin, geçirdikleri en zor süreç olduğunu belirtiyor. Öte yandan Van Ziraat Mühendisleri Odası (VAN ZMO) Başkanı Engin Işık ise söz konusu bu sorunların temelinde ülkedeki yanlış tarımsal ve ekonomik sorunlar olduğunu aktarıyor.
Esnafın giderleri arttı
Dinler, Van’da bulunan zincir marketlerin aksine küçük bir market işletiyor. Gıda fiyatlarından söz etmeden önce kendi dükkânının giderlerindeki artıştan söz ediyor. Kirası, elektriği ve suyuyla beraber aylık 5 bin TL ödediğini söylüyor. Geçen yıl kış aylarında elektrik faturasının 150 TL geldiğini ifade eden Dinler, bu ayki elektrik faturasının 8 yüz TL geldiğini aktarıyor.
Kendilerinin de malzeme alırken zorlandığını belirten Dinler, “Bu kış bizi çok zor bir süreç bekliyor. Durum hiç iyiye gitmiyor. Kiramızı bile ödeyemiyoruz. Malzemeler de çok pahalı zaten. Daha önce yumurtayı 27 TL’den alıp 30 TL’ye satıyorduk. Ama şu anda 57 TL’den alıp 60 TL’ye satıyoruz” diyor.
‘Makarna almak bile hayal oldu’
Çikolata ve bisküvi benzeri ürünlerde çok ciddi artışlar yaşandığını aktaran Dinler, “En çok çocuklar için alınan ürünlerde fiyat arttı. Bundan birkaç ay önce bir buçuk TL’ye sattığımız çikolatayı şu an da 4 buçuk TL’ye satıyoruz. Sürekli kâr ile ilgili şeyler söyleniyor, ama biz bir üründen yüzde 10 oranında kâr elde edebiliyoruz. Benimki küçük bir dükkân, ama bu fiyatın aynısı zincir marketler için de geçerli. Orada da bu ürünler aynı fiyat çünkü kâr oranı hepimiz için aynı” diye ifade ediyor.
Son olarak bakliyat fiyatlarındaki artışa değinen Dinler, “Daha önce beş kilogramlık pirinci 75 TL’den alıyordum. Fakat şimdi 145 TL’den alıyorum. Bu ürünü kaça satarsam tüketici alabilir bilemiyorum. Mesela makarna 3 TL 75 kuruştu, ama şimdi 12 TL’ye satıyoruz. Zaten bize gelişi de 9 TL 80 kuruş. Bakliyatta en çok artan makarna oldu. Makarna en çok tüketilen şeydi” diye vurguluyor.
İşlerinin oldukça durgun olduğunu ve bu yüzden bazı müşterilere veresiye ürün verdiğini fakat o müşterilerin birçoğunun markete bir daha uğramadığını da sözlerine ekliyor.
‘Yanlış politikalar sadece bugünü değil yarını da etkiliyor’
Van ZMO Başkanı Engin Işık da, Türkiye’nin tarımsal potansiyelinin çok yüksek olduğunu ve jeopolitik konumu itibariyle stratejik bir öneme sahip olduğunu söylüyor. Gıda enflasyonunda yaşanan artışın temelinde ise yanlış uygulanan tarım politikaları olduğunu ifade ediyor. Işık, Türkiye’nin kendi kendine yetecek bir ülke olmasına rağmen ithalatı benimsemiş olduğunu söylüyor. Gıda fiyatlarında ya da gıda fiyat artışında ve tarımsal politikalarda herhangi bir istikrarın olmadığını ifade eden Işık, gıda fiyatlarında yüzde 5 yüzlük bir artış olduğunu belirtiyor.
‘Dışa bağımlılığın azalması gerekiyor’
Bu sorunun çözülmesi için üretimin artırılması gerektiği ve dışa bağımlılığın azalması gerektiğine vurgu yapan Işık, “Tarımın ve üretimin yapılmadığı ülkelerde halk açlık ve sefaletle karşı karşıya kalıyor. Fakat ülkemizde üretimin yapılabileceği koşullar da mevcut değil. Çünkü çiftçinin borçları var. Çiftçi: yakıt, enerji, tohum ve gübre zamlarıyla boğuşuyor. Mesela üretimde DAP gübresi, 2019-20-21 yıllarındaki fiyatlarına baktığım zaman arasında yüzde 200-300 TL gibi fiyat farkları var. Bu gübre 2600 TL’den yerine şu an 6 bin 400TL’ye satılıyor. Dolayısıyla üretim koşullarının da oluşturulması gerekiyor” diyor.
‘Kamucu tarım politikalarına ihtiyaç var’
Halkı enflasyon çaresizliğinden kurtarmanın tek yolunun, kamucu tarım politikalarını benimsemenin olduğunu belirten Işık, “Kamucu tarım politikalarının uygulanması, hayata geçirilmesi gerekiyor. Yoksa gıda komitelerinin kurulması, binlerce denetimin yapılması, milyonlarca cezanın yazılması, tanzim satış noktalarının kurulması girdi maliyetleri düşmediği sürece işe yaramaz” diyor.
Alım gücünün de düştüğünü ifade eden Işık, hasat zamanı sıfır gümrük vergisiyle ürün alınmasının, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin kendine has bir şirketmiş gibi çalışmasının, bakliyat ürünlerinin ithal edilmesinin, gıda piyasasının zincir marketlere teslim edilmesinin, tohumda dışa bağımlılığın ve kuraklığın üretimi etkilediğini söylüyor. Üretimin az olduğu yerde de tüketicinin gıdaya yüksek fiyatlarla ve zor eriştiğini aktarıyor.
Serhat News
