İranlı turistlerin, alışveriş yapmak ve eğlenmek için tercih ettiği Van, bu yıl oldukça verimli bir turizm sezonu geçirse de yaklaşık 3 ay önce İran’da başlayan protestolarla beraber kentteki İranlı yoğunluğunda büyük oranda bir düşüş yaşanmaya başladı. İran’da yaşanan protestolar İranlıların tatil planlarını ertelemesine neden oldu.
İran ile en uzun kara sınırına sahip olan Van’da bulunan Kapıköy Sınır Kapısı’ndan, 2022 Ocak-Ekim döneminde 987 bin 327 yolcu giriş-çıkış yaptı. İran’dan alışveriş yapmak ve eğlenmek için Van’a gelen turistler, kentin ekonomisini canlandırdı. Otellerin doluluk oranı yüzde 100’ü bulurken, restoranlarda yerli halk yer bulmakta zorlandı. Van esnafının ‘altın günler’ diye tanımladığı turizm sezonu ise İran’da başlayan protestolarla yerini boş otellere, restoranlara bıraktı.
Türkiye’de yaşanan ekonomik krize rağmen Van, son bir yılını diğer kentlere oranla İranlılar sayesinde oldukça kârlı geçirdi. İranlı turistlerin Van’ı tercih etmesinden oldukça mutlu olan esnaf ise söz konusu protestoların devam etmesi halinde İranlıların Van’a gelmemesinden oldukça kaygılı. Yaklaşık bir aydır işlerinin oldukça düştüğünü ifade eden esnaflar bu durumu İranlı turistlerin gidişine bağlıyor.
‘İranlıların kent ekonomisine katkıları çok büyük’
Yaz boyunca yüksek oranda İranlı akışı olduğunu söyleyen Yusuf Adıyaman isimli esnaf, “Yoğunluk had safhadaydı” diyor. İranlı turistlerin hem kente hem de kendilerine çok fayda sağladığını belirtiyor Adıyaman. İranlıların yaz boyunca konaklamak için otellerde yer ayırttığını, mağazalarda alışveriş yaptığını ve lokantalara gittiğini söyleyen Adıyaman, kentteki bütün esnafların doğrudan veya dolaylı olarak bu yoğunluktan faydalandıklarını aktarıyor. Böylece İranlıların hem kent hem de ülke ekonomisine büyük katkıları olduğunu söylüyor.
Adıyaman, okulların açılmasıyla beraber İranlı sayısında bir azalma yaşandığını ifade ediyor. Haftanın bir iki günü yine de geldiklerini söylüyor. Adıyaman, “Onların olmayışı hepimize yansıyor, mağazalar boş oluyor çoğu esnaf iş yapamıyor. Protestolar Van esnafını derinden etkiledi. Önce süreçte 10 İranlı gelirken bu ikiye düştü” diye vurguluyor.
‘Tek ümidimiz İranlılar’
Adıyaman, esnaf olarak tek ümitlerinin İranlılar olduğunu söylüyor. “Onlar varsa işlerimiz oluyor” diyen Adıyaman, İran’daki protestoların bir an önce bitmesini umduklarını ifade ediyor. Van esnafının tek alternatifinin İranlılar olduğunu belirten Adıyaman, yaşanan durgunluktan kaynaklı endişeli olduğunu kaydediyor. Protestolarla beraber kentten çekilen İranlıların yaz boyunca kendilerine ‘altın günler’ yaşattığını aktarıyor Adıyaman.
‘Kapıköy Sınır Kapısı’nın kapanmasından endişeliyim’
Van’da yaklaşık 40 yıldır restoran işleten Süleyman Işık ise, sabit bir müşteri kitlelerinin olduğunu ifade ediyor. İranlılarla birlikte cirolarının ikiye katlandığını aktaran Işık, “İranlılar gelmediği zaman onların kattığı kârın hepsi gitti” diyor. İranlıların Ekim ayında gitmeye başladıklarını söylüyor Işık. Protestolardan başlamadan önce bu aylarda İranlıların sayısında azalma olacağını tahmin ettiklerini belirtiyor. Işık, Mart ayında, yazın yaşadıkları yoğunluğu beklediklerini aktarıyor. Protestoların devam etmesi durumunda önümüzdeki sezonun durgun geçmesinden endişe duyduklarını da ekliyor. Işık, bir başka endişesinin ise Kapıköy Sınır Kapısı’nın kapanması olduğunu söylüyor. Işık, “Önümüzdeki sezonda, İranlı sayısında yüzde 60 oranında bir azalmanın olabileceğini düşünüyorum. O yüzden yerli müşterilerimizle birebir ilgileniyorum. Önümüzdeki dönemde İranlılar gelmezse bir sıkıntı yaşamayalım diye yerli müşteriye sarılıyoruz” diye konuşuyor.
‘Yobaz kesimler rahatsız’
Işık, daha çok esnaf olmayan çevrelerin İranlılardan rahatsız olduklarını söylüyor. Işık, “Van’ın yaşantısını değiştiriyorlarmış gibi şeyler duydum. O da yobaz kesimlerin rahatsızlığı, çok önemli de değil. Ama esnafın geneli memnun İranlılardan. Benim müşterilerim de onlarla yemek yediği zaman bundan rahatsız olmuyor” diyor. İranlıların her sektöre katkıları olduğunu ifade eden Işık, İranlıların gitmesiyle beraber birçok esnafın bu durumdan oldukça kötü etkilendiklerini dile getiriyor. Işık, “Biz İranlılar var diye ayrım yapmıyoruz. Yerel müşterilerimizle de İranlılarla da ilgileniyoruz” diye ekliyor.
‘Protestolardan dolayı oteller boş’
İranlıların gidişinden en çok etkilenen sektörlerden biri de oteller. Van’da otel müdürü olan Halis Ronay, Temmuz ayından Eylül ayının ortasına kadar Van’daki otellerin tamamının dolu olduğunu söylüyor. Ekim ayında black friday (muhteşem Cuma) günlerinde alışveriş için gelen İranlılar olduğunu bu yüzden Ekim ayında da otellerin çoğunun büyük oranda dolu olduğunu söylüyor.
Yaklaşık bir aydır kendi ceplerinden harcadıklarını söylüyor Ronay. Otellerin, Şubat ayına kadar giderlerini cepten karşılayacaklarını belirtiyor Ronay. Protestolarla beraber İranlıların gelmediğini aktaran Ronay, bunun sebebini şöyle açıklıyor: “Protestolardan önce 1 Dolar 34 bin Tümen’di. Protestolardan sonra 1 Dolar, 38 bin Tümen oldu. Tümen, Dolar karşısında yaklaşık yüzde 10 oranında değer kaybetti. Bu da sanırım Türkiye’de olduğu gibi alıveriş veya tatil için gelen insanları etkiledi.” İranlıların, kaygılarından dolayı tatillerini ertelediklerini söyleyen Ronay, insanların ellerindeki nakdi harcamak istemiyor olabileceklerini söylüyor.
‘Newroz’da da İranlılar olmayacak’
Ronay, protestoların devam etmesi durumunda Newroz’a kadar İranlı turistlerin olmayacağını söylüyor. Newroz’da da kısmi bir doluluk olacağını söyleyen Ronay, “Çünkü protestolardan ziyade Newroz, ramazan ayına denk geliyor. Bu yüzden Newroz’da da gelmeyebilir” diyor. İranlıların, Van’a çoğunlukla gece hayatı ve eğlence için geldiklerini belirten Ronay, ramazandan dolayı rahat olamayacakları için gelmeyeceklerini düşünüyor.
Ronay, protestolar dışında da otellerin zorlandığını aktarıyor. Van’da ruhsatsız otellerin sayısının çok arttığını belirten Ronay, ruhsatsız otellerin müşteri hizmeti değil de misafirhane mantığıyla işletildiğini ifade ediyor. Böyle olunca ruhsatlı otellerin zorlandığını ifade ediyor. Ronay, “Franchise otellerin kendilerini turlarla amorti edebiliyor, ama küçük oteller çok daha zorlanıyor” diyor.
Serhat News
