Nûçeya Taybet –Bihabûna ku ji ber krîza aboriyê li seranserê Tirkiyeyê çêbû, herî zêde bandor li çandinî û sewalkariyê kir. Gelek cotkar bi sedema buhabûnê dest ji sewalkarîya pezî berdan û destbi bazirganîya mirîşkan kirin.
Di sala 2021’an de ji ber hişkesalîyê û krîza aborî nirxê yêm û alif bûhabû. Li gorî Saziya Îstatîstîkê ya Tirkiyeyê di Kanûna 2021’an de li gorî meha berê ji sedî 13,58, li gorî meha Kanûnê ji sedî 36,08, li gorî heman meha sala borî ji sedî 36,08 û li gorî 12 ji sedî ji sedî 19,60. -navgînên mehane.zêdebûn çêbû.
Bi vî awayî bihayên ceyranê yên ku di destpêka sala 2021an da ji 2 TLyan dihat firotin, di sala 2022an da bû 5 TL û nîv. Nerazîbûna ku ji ber ziwabûnê pêk hat bû sedem ku bihayên kevçîyên kesk ên axê ji 1 TL bû 4 TL û nîv. Bi dehan cotkarên ku li hemberî zêdebûna bihayê debara xwe bi sewalên xwe nedikirin, ji ber ku di xwedîkirina sewalan de zehmetî dikişandin, neçar man eşyayên xwe bi maliyeta kêm bifroşin qesabxane û qesabiyan. Zêdebûna birîna ajalan buhaya goşt ji 35 TL bû 45 TL. Hin cotkarên Wanê li dijî van pirsgirêkan bi pêşxistina alternatîfên nû hewl didin debara xwe bikin.
Bazirganî ket firotina mirîşkan
Beşek girîng a cotkaran dev ji sewalkariyê berdan û dest bi çandiniya mirîşkan kirin. Li aliyê din eleqeya ji bo çandiniya mirîşkan ku weke bazirganiyeke alternatîf tê dîtin zêde dibe. Gundî sewalên xwe tînin sûka ku li Kuçeya Silahtaroglu ya navçeya Ercîşê hatiye çêkirin û bifiroşin. Bi taybetî mirîşkên ku ji gundan tên û di hawîrdoreke organîk de tên çandin li vê sûkê ji bo firotinê tên pêşkêşkirin. Çûkên ku li gorî bihayên goştê mirîşkê yên li bazaran tên firotin pir biha ye, bi giştî ji bo xwarinê tê tercîhkirin. Mirîşk jî bi rêbaza kirîn-firotinê veguherîne wesayîtên berfê.
‘Em nikarin dev ji bazirganîyê berdin û jî berdewam bikin’
Kerem Akbaşê ku demeke dirêj li Taxa Çatakdibiya Navçeya Ercîşê sewalkarî dike, diyar kir ku cotkarî û sewalkarî pîşeyeke ku ji bapîr heta bav û ji bav heta kur dewam dike. Akbaş, anî ziman ku ji ber ziwabûna sala 2021’an li erdên xwe nekarîn hilberîna ku dixwazin bi dest bixin, îsal neçar man bikirin û wiha got: “Îsal hem guh û hem jî hikûm li me ketin. Her çend ji bo hin tiştan em piştgiriya dewletê wergirin jî ev têrê nake. Sala par zêdeyî sed û 50 pezê min hebûn. Niha 20 pezên min hene. Divê ez vana bigirim da ku hewcedariyên me yên şîr û penîr bi cih bînim. Ku ez vana ji destê xwe derxim sibê ne mast û ne jî penîr bikirim. Hûn jî wê dişopînin, û lêçûn zêde dibe, “wî dibêje.
Wî dev ji xwedîkirina dewaran berda û dest bi çandiniya mirîşkan kir.
Murat Încî, anî ziman ku ji ber zêdebûna bihaya zozanan îsal neçar maye dev ji sewalkariyê berde û diyar kir ku ji bo windahiya xwe telafî bike ketiye karê sewalkariyê û wiha got: “Hûn şert û mercên welêt dizanin. Piştî ku ji çandinî û sewalkariyê zirar dît, me wek çareya dawî dest bi çandiniya mirîşkan kir. Şikir ji Xwedê re em dikarin nanê xwe bistînin. Me heta niha tu ziyanek nedîtiye, bi qezenca ku me bi dest xistiye em hewl didin debara malbata xwe bikin. Di demsala pêş de ger derfet çêbibe ez ê bi xwe bibim xwedîkirina sewalan. Xerîdar kêfxweş in û ez jî kêfxweş im.”
Abdulbarî Çelîk ê ku ji bo xwarinê mirîşkê bikire hat sûkê û diyar dike ku bihaya mirîşkeke bi qasî du kîlo û nîvan 45 TL ye û wiha got: “Bihayê mirîşka ku em li bazarê normal dikirin 30-35 TL ye. . Mirîşka li vir piştî ku tê birîn û paqijkirin herî kêm du kîlo û nîv giran dibe. Ji ber vê yekê hûn dibînin, ev mirîşk hem hêsan e û hem jî pir xweştir e. Çima ez ê bêhay biçim dikanê?
Nûçeya Taybet: İdrîs Yilmaz
(ro-aa)
