Van’da yıllardır haftanın her günü farklı mahallelere kurulan semt pazarlarının emekçileri bu geleneği tüm zorluklara rağmen devam ettiriyor. 22 yıldır semt pazarında sebze meyve satıcılığı yapan Şah İsmail Has, eskiden çocuklarının geleceğini kurabilmek için çalıştıklarını ancak şimdi aç kalmamanın derdinde olduklarını söylüyor.
Her hafta farklı bir mahalleye sabahın erken saatlerinde kurulan semt pazarlarının geleneği yıllardır sürüyor. Yaz mevsiminde erken saatte esnaflar pazarda yer alsa da öğlen saat 12.00’ye kadar neredeyse çadırlar ve tezgâhların kurulumu sürüyor. Pazarda öncelikli olarak sebze ve meyvenin yanında şarküteri, giyim ve mutfak araç gereçleri yer alıyor. Akşam vaktine kadar kurulu olan semt pazarında sebzelerin satılamamasından kaynaklı sebze ve meyvelerin çoğu ezilip çürüyor. Haftada bir gelmelerine rağmen mahallede yaşayan insanlar ile samimi ilişkiler geliştiren pazarcılar öyle ki borç defteri bile tutuyor.
Van’ın İpekyolu ilçesine bağlı Seyit Fehim Arvasi mahallesinde Cumartesi günleri kurulan semt pazarında 22 yılı pazarda olmak üzere 44 yıldır bu sektörde olduğunu belirten 57 yaşındaki Şah İsmail Has, 8 çocuk babası. Has artık bu mesleğin kazandırmadığını sadece günü kurtardıklarını söyleyerek bir gününü anlatıyor.
‘Ne bir sigortamız ne de bir garantimiz’
Son 10 yılda doğru düzgün bir kazancının olmadığını ifade eden Has, geçmiş dönemlerde 1 ay çalışıp 5 ay kazandığıyla hayatını idame edebildiğini belirtiyor. Has, “Ama şu an ancak evimin geçimini sağlayabiliyorum. Erciş ilçesinde toptan ve perakende satışı yapıyordum. Daha sonrasında Van merkeze yerleştim. Bir süre manav olarak çalıştım. Ancak orada işler yürümediği için semt pazarında çalışmaya karar verdim. Her sabah saat 06.00’da kalkıp semt pazarına geliyorum. Akşam saat 20.00 sularında ancak eve gidebiliyorum. Haftanın her günü farklı bir yerde pazar kuruyoruz. Bugün Cumartesi pazarındayız. Yarın başka yer diğer gün başka mahalledeyiz. Ne bir sigortamız var ne de garantimiz. Günlük ancak çocuklarımızın ihtiyaçlarını karşılayabilecek kadar çalışabiliyoruz” diyerek iç çekiyor.
‘Meyve ve sebzeleri marketlerden daha ucuza satıyoruz’
Türk lirasının değersizleştiğine vurgu yapan Has, artık insanların eskisi gibi alışveriş yapamadığını dile getiriyor. Has, günlük kazancını ve halkın alışveriş hallerini şu sözlerle anlatıyor: “Eskiden 100 lira ile insanlar gelip her şeyi alabiliyorken şimdi ancak 2 poşet bazen de hiçbir şey alamıyor. Kadınlar eskiden 100 lira getirebiliyordu pazara şimdi onu da getiremiyor. Öylesi var ki 10 lira getiriyor. Biz 10 liraya hangi meyve sebzeyi verebiliriz? Biz market ve manavlara nazaran daha uyguna sebze meyveyi satıyoruz. Marketlere gidildiğinde daha pahalı. Bundan dolayı ürünü bizler daha ucuz verdiğimiz için bize gelmeleri gerekiyor. Bizim ürünlerimiz ile onların arasında en az 10 TL fark var.”
‘Bu işe devam etmek zorundayım başka çarem yok’
Önceden sebze ve meyve fiyatlarının uygun olduğunu hatırlatan Has, şu anda fiyatların en az 15 liradan başladığını söylüyor ve şu sözleri ekliyor: “Bu fiyatlar doğal olarak insanların zoruna gidiyor. Sadece bizde değil diğer satışlarda da durumlar aynı. Bu mesleğin bu duruma geleceğini bilseydim gidip tuvalet temizlerdim ama yine de bu mesleğin peşinden koşmazdım. Eskiden Adana, Antalya vb. birçok yere gidip ürün alıp satardım çok güzel paralar kazanırdım. Şimdi sadece çocuğumuz aç kalmasının derdindeyiz. Anca masraflarımızı karşılıyoruz. Bu aile de ben tek bu işi yapıyorum. Çocuklarımda benden dolayı sebzeci oldu. Bu sene 150 Bin TL zarara girdik. Ama yapacak bir şey yok artık mesleğimiz bu. Yıllardır biz buradayız artık yerimiz burası. Normalde ben 4 sene başka yerde çalışsaydım emekli olurum primimi yatıramıyorum ve emekli olamıyorum. 79’da sigortam var ama primim var ödeyemiyorum. Bu işe devam etmek zorundayım başka çarem yok.”
Meyve ve sebzelerin çok fazla satılamamasından kaynaklı ellerinde kalarak çürüdüğünü söyleyen Has son olarak şunları söylüyor: “Havaların sıcak olmasından ve elimizde kaldığından dolayı çürüyor. Aynı zamanda insanların çoğu manavları tercih ediyor. Çünkü daha düzgün bir görünüm ve dizayn mevcut. Ben de aynı meyveyi daha ucuza satıyorum. Şimdi hava sıcak yağmur veya rüzgarda meyveler dağılabiliyor veya kirlenebiliyor.”
Serhat News
