Evrensel Gazetesi Yazarlarından Bülent Falakaoğlu bu haftaki köşe yazısına ‘Cumhuriyet tarihinin en büyük sosyal projesi’ olarak duyurulan TOKİ’leri taşıdı. Falakaoğlu projeyi, ‘Sosyal konut’ sosyal kırıklığa aday diye yorumluyor.
‘Cumhuriyet tarihinin en büyük sosyal konut projesi’… Öyle duyuruldu, düşük gelirlilere dönük ‘250 bin konut’ projesi. Fiyatlar ilk bakışta çok uygun. 2+1 daireler 608 bin lira. Peşinat düşüldükten kalan 547 bin liralık kısmı taksitler halinde ödenecek. Aylık taksidi2 bin 280 TL. Vadesi 240 ay. 20 yıl boyunca ödenecek.
3+1 konutlar ise 850 bin lira. Peşinat düşüldükten sonraki kısmı 765 bin lira. Aylık taksiti 3 bin 187 TL.
*
‘Olay makarna, kömür dağıtmaktan direkt konuta döndü’.
‘Beleş konut, gel vatandaş gel’.
‘Oylar düştü böyle oldu, başkan çıldırdı!’
‘Keşke ülkede her iki yılda bir seçim olsa’…
Açıklanan rakamlara yönelik olumlu tepkiler bunlar ve bunlara benzer şekildeydi. Evet ilk bakışta, ‘İstenilen koşulları taşıyorsanız hemen başvurunuzu yapın’ denilebilecek bir proje. Yalnız projenin hem sorgulanacak hem de hayal kırıklıkları yaratacak yanları var!
Bu tespitimizi iki soruyla dile getirelim… İlk olarak hayal kırıklığı yaratacak yanları irdelemeye yol açacak olan sorudan başlayalım: Açıklanan rakamlar ile söylendiği gibi 2 yılda 250 bin konut yapıp teslim etmek mümkün mü?
İkinci sorumuz ise şu: Bu proje aldığı ücret ve maaşla kirasını karşılayamadığı için ciddi barınma sorunu yaşayan milyonlarca kişiye ilaç olabilir mi?
Soruya karşı şu cevap gelebilir: ‘Bu proje milyonları olmasa bile en azından 250 bin kişiyi rahatlatabilir’.
Acaba?..
Bu matematikte bir tuhaflık var
Önce şu rakamı bir köşeye yazalım: 362 milyar TL. Ne bu?.. 250 bin konutun inşaatı yapacak olan TOKİ’ye maliyeti. Böyle duyuruldu! TOKİ başvuru sahibinden yüzde 10’u peşinat alacak. En fazla 17.5 milyar TL eder. Aradaki fark çok büyük: 360 milyar TL nere 17 milyar nere? Eee ama taksit de alacak.
Taksit tutarını hesaplayalım. Hem de en yüksekten.En yüksek taksit tutarını nereden bileceğiz. Tabi ki başvuru koşullarından. Diyor ki başvuru koşulları… Projeye üzerine kayıtlı konutu olmayan ve de… Aylık hane halkı geliri en fazla 16 bin lira olanlar (İstanbul için en fazla 18 bin lira) başvurabilir. Ödenecek taksit tutarı söz konusu gelirlerin yüzde 30’unu aşamaz. Bu durumda en yüksek taksit İstanbul’da. Ortalama aylık taksit 6 bin lira. 250 bin kişiden alınacak taksitin tümü 6 bin lira olsa bile, toplamı aylık 1.5 milyar lira eder. Yılda 18 milyar lira eder. Peşinatla toplayınca yaklaşık 35.5 milyar TL.
TOKİ’nin kasasında para yok. Aradaki 300 milyar liranın üzerindeki devasa açık kimin parasıyla karşılanacak? Kur korumalı, faiz ödemesi, borç ödemesi derken bütçede de böyle bir para yok. Üstelik de… İnşaat maliyet enflasyonun yüzde 120’lerde olduğunu iki yılda maliyetin katlanacağını da akıldan çıkarmamak gerek!
*
Burada araya girip TOKİ’nin önceki sosyal konut projelerindeki duruma bakalım… İşte, ‘Şikayetvar.com’dan aynen, tüm yazım hatalarıyla birlikte alıntılar:
“Kayseri Sarıoğlan TOKİ’ye 2.5 sene önce dar gelirliye altın 100 bin konut projesinde kurada adımız çıktı. Şehir merkezinde olan kuralı evler yapıldı daha bizim kurada çıkan Sarıoğlan ilçesinde arsa yeri bile belli değil yetkili merkezi arıyorum daha bir şey yok diyorlar”.
“2019’da başvurusu yapılıp 2020’de hak sahibi olduğumuz Tuzla 5750 konut projesinde bir Allah’ın kuluna ulaşılmıyor. İnsanların hayalleriyle oynamayın dalga geçmeyin, CİMER’e yazıyoruz TOKİ’ye yönlendiriyor. TOKİ’de efendim hala ihale aşamasında efendim yer bulunmadı hala mıy mıy yalan boş işler…”
Evimi sözleşme tarihi bitmiş olmasına rağmen hala daha teslim etmediler. Teslim tarihi olan 3 sene bitti ama hala daha evimi teslim etmiyorlar. Bu zararımı kim karşılayacak kimse cevap vermiyor bir işlemde yapmıyorlar ne cevap ala iliyoruz ne evimizi alabiliyoruz.”
Daha bir sürü örneğe ulaşabilirsiniz. İnşaat maliyetleri artıkça böylesi şikayetlerin de sayısı her geçen gün artıyor. İnşaatçılar, ‘bir proje minimum 18 ayda biter’ diyorlar. İhalesi, başlaması derken iki yıllık süre de hayal gibi!
Hadi kura çıktı, iş kolay mı?
Bir an tutmayan matematiği bir köşeye koyalım. Şanslı insanlar için ödeme takvimi düşünelim. Hem konut taksiti hem kira ödeyecek insanların yaşamak için parası kalacak mı? 240 ayın sonunda taksitler kaç lira olacaktır? TOKİ’nin fiyatlandırması memur maaş zamlarıyla paralel artıyor.
Bir örnek: 2018’in temmuz ayında TOKİ’den sosyal konut alan bir vatandaş bin 630 TL ödüyordu. Şimdi 2 bin 930 lira. Yüzde 80’lerde gezen enflasyon altında acaba bu son projenin şanslılarının taksitleri nereye varacak?
250 bin kişi için bile işler iyi gözükmüyor
Sorun büyük!
Ev sahibi olma oranı genel nüfus içinde hızla azalırken, kirada oturanların oranı artıyor.
Sorun sadece konut sahibi olabilmede değil kiralarda da… Son bir yılda ortalama yüzde 150 oranında artış gösteren kiraları ödeyemez hale gelen kiracılar ya gıda başta olmak üzere en temel ihtiyaçlarından kısıyor ya da göçüyor.
Ya da ev sahibi ile mahkemelik. Şimdilik barınma sorununu ve çözümünü başka yazılara bırakıp şu kadarını vurgulayalım: Ülkenin konutta ihtiyacı bambaşka ve acil!
İnşaat ve ekonomi hareketlenir ya gerisi…
TOKİ, İstanbul’un rantı yüksek arsalarını müteahhitlere tahsis ederek zengin konutu yapmaya öncelik verdi. Sosyal konut hep arka planda kaldı. Devede kulak! Şimdi de… Rakamlara bakınca şu tespiti yapmak mümkün: Bazı illerde temel atılır, ekonomi ve inşaat canlanır. Sonrası Allah Kerim! ‘Seçim kazanılırsa projeyi bitiremezsek de ipler elimizde olur, hesap zor sorulur’ mantığının izlerini taşıyor gibi bu proje. Tabi ki ‘Seçim kazanılamazsa enkaz kalsın’ niyetini de… İktidarı boyunca ülkenin her tarafını şantiyeye çevirmesine, büyük bir inşaat ekonomisi yaratmasına rağmen AKP’nin 20 yılın sonunda ülkeyi getirdiği nokta: Büyük barınma sorunu!
İktidar şimdi de yarattığı sorun üzerinden umut sömürüsü peşinde.
Serhat News
