‘TRAPPIST-1 c’ adlı ötegezegeni inceleyen bilim insanları, yeterli atmosfere ulaşamadı. Ancak TRAPPIST-1 sistemindeki diğer gezegenler için hala umut var.
James Webb Uzay Teleskobu (JWST) ikinci defa, bilinen en heyecan verici gezegen sistemlerinden birindeki ötegezegenlerde kalın bir atmosfer aradı ve bulamadı. Gökbilimciler, TRAPPIST-1 c gezegeninde, tıpkı aylar önce komşusu TRAPPIST-1 b için bildirdikleri üzere, büyük ihtimalle dikkat çekici bir atmosfer bulunmadığını duyurdu.
TRAPPIST-1 sisteminde bulunan diğer beş gezegenden birkaçının karbondioksit, metan ya da oksijen gibi jeolojik ve biyolojik bağlamda ilgi çekici bileşiklere sahip kalın atmosferler barındırma ihtimali hâlâ geçerli. Bununla birlikte, şu ana dek gözden geçirilen iki gezegen atmosferden yoksun ya da çok ince bir atmosfere sahip gibi görünüyor. Almanya’daki Heidelberg kentinde bulunan Max Planck Astronomi Enstitüsü’nde ötegezegen araştırmacısı olan Sebastian Zieba, pek çok yıldızın yörüngesinde buna benzer gezegenlerin yaygın görülmesi nedeniyle, “Bu kesinlikle yaşama elverişli olabilecek gezegen sayısını azaltacaktır” diyor.
Yıldız gücüne sahip sistem
Dünya’dan yaklaşık 12 parsek (40 ışıkyılı) mesafedeki bir yıldızın çevresinde dönen yedi adet TRAPPIST-1 gezegeninin hepsi de kayalık yüzeylere sahip ve yaklaşık olarak Dünya boyutlarında. Gökbilimciler, gezegenlerin nasıl meydana geldiğini, geliştiğini ve potansiyel olarak yaşama elverişli bir hale geldiğini incelemek amacıyla bu sistemi en iyi doğal laboratuvarlardan biri olarak görüyorlar. 2021 yılında uzaya fırlatılan ve atmosferlerini Hubble Uzay Teleskobu gibi diğer gözlemevlerinden daha ayrıntılı biçimde araştıracak derecede güçlü olan JWST için, bu gezegenler temel bir hedef teşkil ediyorlar.
Gezegenlere ev sahipliği yapan yıldız, Samanyolu’ndaki en yaygın bulunan tür olan ‘M tipi cüce’ diye bilinen türden sönük ve serin bir yıldız. Yakınlardaki bir gezegende bulunabilecek her türlü atmosferi aşındırabilecek büyük miktarda ultraviyole radyasyon yayıyor.
Sistemin en içte yer alan gezegeni olan ‘TRAPPIST-1 b’, Dünya’nın Güneş’ten aldığı radyasyon miktarının dört katına maruz kalıyor; bundan dolayı, JWST’nin dikkate değer bir atmosfer barındırmadığını keşfetmesi pek şaşırtıcı olmadı. Buna karşın, sıradaki gezegen olan TRAPPIST-1 c, ev sahibi yıldızdan daha uzaktaki bir yörüngede dönüyordu ve daha serin olan gezegenin daha fazla atmosfer tutmayı başarmış olması muhtemel görünüyordu.
Zieba’nın ekibi, JWST’yi Ekim ve Kasım aylarında dört defa TRAPPIST-1 sistemine doğrultarak, bilim insanlarının, TRAPPIST-1 c’nin yıldıza bakan tarafındaki yüzey sıcaklığının yaklaşık 107°C olduğunu hesaplamasına imkân tanıdı. Bu ısı derecesi, karbondioksit açısından zengin kalın bir atmosferi tutabilmesi için aşırı yüksekti.
Düşük su düzeyi
Bilim insanları, gerçekleştirilen gözlemleri gezegenin muhtemel kimyasının modelleriyle karşılaştırarak, TRAPPIST-1 c’nin oluşum aşamasında çok az miktarda su barındırdığı neticesine ulaştılar; on Dünya okyanusundan daha az su mevcuttu. Ayrıca, gezegenin oluşum aşamasındaki düşük su miktarı ve günümüzde kalın bir karbondioksit atmosferinin olmaması, TRAPPIST-1 c’nin yaşanabilirlik için asla pek fazla bileşen barındırmadığını ortaya koyuyor.
Bununla birlikte, sistemde bulunan diğer gezegenler için hâlâ umut olabilir. Seattle kentindeki Washington Üniversitesi’nde bir gezegen bilimci olan Joshua Krissansen-Totton, 8 Haziran günü arXiv adlı ön baskı sunucusunda yayınladığı makalede, yıldızdan dördüncü ve beşinci en uzak gezegenler olan TRAPPIST-1 e ve f gezegenlerinin kalın atmosferler barındırıyor olabileceklerini duyurdu; zira, yeterince uzakta dönüyorlar b ve c gezegenlerinin tersine, yıldıza, bütün sularının uzaya saçılmasını önleyecek mesafedeler.
Farklı biçimde söylersek, bilim insanlarının b ve c gezegenlerinde keşfettikleri şey, ötegezegenlerin barındırdığı atmosferlerin neye benzeyebileceğine dair pek bir şey söylemeyebilir. Krissansen-Totton, “Ötegezegenlerin atmosferlerini koruması beklentileri hususunda bilinmezci kalmanın daha mantıklı olduğunu düşünüyorum” diyor.
Yazının orijinali Nature sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Serhat News
