Milattan önce 810 yıllarında hüküm süren Urartu Kralı Minua ile eşi Tariria’nın ismiyle bilinen ve bugünlere değin varlığını sürdüren (Minua) Şamran Kanalı ve Tariria Bahçesi için, Van’ın antik mirası konumunda.
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sabahattin Erdoğan, bugüne kadar pek dillendirilmemiş ve saklı kalmış Tariria Bahçesi’ni WanHaber’e anlattı. Tariria Bahçesi’nin aslında Şamran Kanalı ile eş zamanlı biçimde yapıldığını ve Edremit bölgesinde yer aldığını ifade eden Doç. Dr. Sabahattin Erdoğan, “Kral Minua, Şamran Kanalını planlarken aynı zamanda bir bahçe de planlıyor. Hepimizin bildiği gibi dönemin başkenti, Van Kayalığı yani Van Kalesinin üzerine kurulu olduğu alanda yer alıyor. Kral Minua eşine armağan etmek üzere bir bahçe tasarlatıyor ve bu bahçe için merkezin dışında Edremit bölgesinde bir alan oluşturuyor.” dedi.
Van’ın antik mirası
Tariria Bahçesi’nin tarihi kaynaklara ve kimi hikayelere konu edildiğinden söz eden Erdoğan, bu bahçenin varlığı sayesinde henüz antik dönemlerde dahi Edremit bölgesinin bir dinlence alanı olduğunun bilindiğini belirtti.
Erdoğan, “Bugüne geldiğimizde ise insanların dinlenme alanı olarak sıkça tercih ettiği yerlerin başında gelen Edremit’in, Van’ın antik dönemlerinde de aynı amaca hizmet etmiş olduğunu, inşa edilen Tariria bahçesinden anlayabiliyoruz. Bu bölgeden Evliya Çelebi söz ediyor, aynı şekilde Orta Çağ’da da varlığını biliyoruz. MS. 10. Yüzyılda yaşayan Ermeni bir hikaye anlatıcısının da rivayetlerinde bu bahçenin ve kanalın varlığına işaret ettiğini net bir biçimde görebiliyoruz. Dolayısıyla Edremit, günümüzde olduğu gibi antik dönemlerde de önemli bir konumda. Minua kanalı, bugün ki Gürpınar İlçesi’nden çıkan suyu Van Ovası’na getirirken bir güzergah belirliyor. Söz konusu güzergah Edremit’ten de geçtiğinden yine önem arz ediyor.” şeklinde konuştu.
“Tariria bahçesi bir kadın için yapıldı”
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sabahattin Erdoğan, “Tarihi kaynaklardan bölge ile ilgili edinilen bilgilere göre Tariria Bahçesi’nin bir kadın için yapıldığı kesin. Kimi kaynaklarca bu bahçe Kral Minua’nın eşine armağanı, kimi kaynaklarca ise kızına atfettiği bir bahçe. Hatta öyle ki; Tariria Bahçesi’nin ve Şamran Kanalı’nın MÖ 9. yüzyılda yaşamış bir Asur Kraliçesi Semiramis (Şamiram) adına yapıldığını söyleyenler dahi var. Ancak kesin olan bir şey varsa o da bu bahçenin soylu bir kadın uğruna yapıldığı” diye kaydetti.
Konuyla ilgili detayları anlatan Doç. Dr. Sabahattin Erdoğan, “Hem kanal hem de Urartu bahçesi aynı anda planlanmış. Kadembas ya da Yeşilvadi olarak bilinen bölgede yer alan Tariria Bahçesi’nde bir yazıt var. Yine bu yazıttan da bahçe ile ilgili çeşitli bilgiler edinmek mümkün. Şamran kanalı hem Türkçe hem de Kürtçe ezgilere konu olmuş bir kanal ve bu ezgilerin hikayesine bakıldığında Şamran Kanalı bir kadınla ilişkilendirildiğini açıkça görebiliyoruz. Dolayısıyla Tariria Bahçesi’nin de yine aynı kadın için yapıldığı sonucuna varabiliyoruz.” ifadelerini kullandı.
Farklı rivayetler olsa da, genel kanı bu bahçenin Kraliçe Tariria için Minua tarafından yaptırıldığı yönünde. “Tariria Bahçesi de aynı şekilde Kral Minua’nın eşine atfettiği bir yapıdır.” diyen Doç. Dr. Sabahattin Erdoğan, “Tabii buradaki yegane amaç, yalnızca keyifli zaman geçirmek değil inşa edilen kadim eser yoluyla propaganda yapmak. Bu gibi eserlerin diğer bir yapılış amacı kendi ismini ön plana çıkarmak diyebiliriz. Çünkü antik dönemde, Asur gibi İran’da Pers/Ahamenid gibi uygarlıkların oluşturduğu antik dünyada bahçe kültürü ve avcılık gibi yine bahçe kültürüne dayanan etkinlikler ön planda. Bu eserler yapılırken de çoğunlukla bir kadına atfedilir.” dedi.
Doç. Dr. Erdoğan, “Tariria Bahçesi ve bahçenin su kaynağını oluşturan kanalın, propagandanın dışında bir de sulama faaliyetlerinin yapılabilmesi ve halkın temiz suya kolay erişimi için de inşa edildiğini söylemek mümkün.” diyerek sözlerini sonlandırdı.
Serhat News
