ÖZEL HABER / İdris YILMAZ
Temel yaşam malzemeleri ve faturalara gelen ardı arkası kesilmeyen zamlar karşısında çaresiz kalan yurttaşlar bu kışı, “Kara kış” olarak değerlendirdi. Yağ, un ve kömür almanın artık imkânsız hale geldiğini dile getiren Vanlı yurttaşlar, “Her geçen gün yeni bir çıkmazın içine sürükleniyoruz” ifadeleri ile yaşadıkları ekonomik çıkmaza dikkat çekti.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), bugünkü Para Politikası Kurulu’nda (PPK), politika faizini 100 baz puan daha indirdiğini açıklasa da, bu açıklama doların ateşini düşürmeye yetmedi. Yaşanan döviz artışının beraberinde getirdiği zamlar, en çok yoksul kesimleri etkiliyor. Pandemi ve kuraklığın etkilerini henüz atlatamadıklarını belirten Ercişli esnaf ve yurttaşlar, ceplerindeki paranın her geçen gün değerini yitirdiğini dile getirdi. Vanlılar, birkaç gün içinde 5 litrelik bir yağın 100 TL’yi geçtiğini, bir torba unun ise bir ay içinde 160 TL’den 250 TL’yi bulduğunu ifade etti.
‘Küçük Esnaf Kepenk Kapatıyor’
Artan zamlardan en çok küçük esnafların etkilendiğini ifade eden Erciş Berberler ve Kahveciler Odası Başkanı Muhittin Aydemir, “Bölgemizde 23 Ekim 2011 yılında bir deprem yaşandı, esnaf mağdur oldu, yetkililer esnafın yaralarını sarmak için somut bir adım atmadı. Kredi verildi, esnaf aldığı kredilerin faizi altında ezildi halen birçok esnaf bu borcu bitirmiş değil. Pandemi süreci yaşandı, uzun bir dönem iş yerleri kapalı kaldı ya da iş yapamadı. Yine kredi almak zorunda kaldı, bu sefer yüksek faizlerin altında ezildi. Bölgenin durumunu biliyorsunuz çoğunluğu mevsimlik işçi. Yani ihtiyaçlarını küçük esnafın açtığı borç defteri ile karşılıyor. Bazı insanlarımız 6 ay hatta bir yıl borçlarını ödeyemiyor. Yani geçen yıl 5 litre yağı 35 TL’den satan esnaf, bu parayı alamadı, işletemedi, bugün o yağın yerine 5 litrelik yağ alıp koysa 104 TL ödeyecek. Hal böyle olunca küçük esnaf veresiye defterinden zarar ederken aynı zamanda aldığı krediler ve vergi borçlarının da altında eziliyor. Bu nedenle iflasın eşiğine geldi. Deyim yerinde ise esnaf isyanda. Ve bu gidişat hiç iyi değil önümüzdeki günlerde hiç de hoş olmayan haberler alabiliriz.”
‘Devlet Bu Durumumuzu Görsün Artık’
Kahvehane işleterek geçimini sağladığını dile getiren Abdülbari Çınar, yaklaşık 30 yıldır bu işi yaptığını söylüyor. Yaşanan zamlar karşısında evine ekmek götüremediğini dile getiren Çınar, “Bir çıkmaza doğru gidiyoruz. Pandemi sürecinde devletten bir destek alamadığımız gibi devlete de ciddi anlamda borcumuz var. Vergi borcu, pandemi cezası ve benzeri birçok borç. Bu yetmezmiş gibi artan zamlar nedeniyle iş yeri kiramızı ödeyemiyoruz. Çünkü temel ihtiyaca neredeyse yüzde iki yüz zam geldi. Burada kazandığım para anca çay şeker ve temel ihyacımızı karşılamamıza yetiyor. Bu durum nereye gidecek bilemiyorum. Devlet durumumuzu görsün, ben kendim de AK Parti’ye oyumu verdim. Neden bizi bu duruma getirdiler anlamadım gitti.”
‘Bu Kış Çok Zor Geçecek’
Soba üretimi yaparak geçimini sağlayan Cemal Taş, ürünleri maliyetine satmalarına rağmen müşteri ile sürekli karşı karşıya geldiklerini ifade etti. Taş, bununla birlikte kömüre gelen ve katlanan zamların, ısınma ihtiyacını bile lüks hale getirdiğini ifade ederek sözlerinin devamına şu ifadeleri ekledi. “Eskiden bu gördüğün tezgâhta 10 kişi ekmek yerdi. Bu yıl sadece ben çalışıyorum. Ben bile geçimimi sağlayamıyorum. Dolar ve döviz hayal edilemeyecek düzeye geldi. Hani ekonomide şaha kalacağız diyenler. Hani dolar 3 TL’yi geçmez diyen o kendilerine güvenenler. Gerçekten her zorluğun acısını emekçiler ve yoksullar çekiyor. Zenginler bu durumu fırsata çevirerek her geçen gün paralarına para katarken biz günlük ekmeğimizi bile çıkaramıyoruz. Ne olacak bu ülkenin sonu anlamış değilim.”
Geçtiğimiz ekim ayında, ardı arkası kesilmeyen zamların, döviz kurunun yeniden yukarı doğru yön almasıyla kasım ayında da artacağı endişesi oluşturuyor. Türk lirasının değer kaybetmesi sonrası yükselen döviz kurları, ekim ayında artan zamlarla karşılık bulmuştu.
Ekim ayında en çok benzin, LPG ve doğal gaz zam kararlarından nasibini aldı. 1 Ekim’de benzine 29 kuruş, LPG’ye 71 kuruş, doğal gaza ise (sanayi ve elektrik tüketimi amaçlı) yüzde 15 zam geldi. 71 kuruş zamlanan LPG’ye 20 Ekim’de 20 kuruş daha zam gelmişti. 6 Kasım 2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere; LPG oto gazda 25 KRŞ/LT pompa satış fiyatlarına yansıyacak şekilde artış oldu. Ekim ayında 93 kuruş zamlanan LPG’ye 2 Kasım’da 49 kuruş daha zam gelmişti. Böylece LPG’de bir buçuk aylık dönemdeki toplam zam 1,69 TL’ye ulaştı. Benzin ve motorin gibi oto gazda da özel tüketim vergisi (ÖTV) eşel mobil sistemi kapsamında sıfırlandığı için zamlar doğrudan pompa fiyatına yansıyor. Böylece LPG’nin güncel fiyatı 7 TL’yi buldu.
Ekim ayında başta akaryakıt olmak üzere bir çok ürüne neredeyse yüzde yüzlük bir oranda zam geldi.
Kömüre Zam
Havaların soğumasıyla birlikte ısınma ihtiyacını doğalgaz değil de kömür ve odun ile karşılayanlar, yüksek zamlarla karşı karşıya kaldı. Eylülde yüzde 33,72 ile ayın zam şampiyonu olan kömür ücretine, ekimde de yüzde 28,69 zam geldi. Böylece iki ayda kömür fiyatları yüzde 72 zamlanmış oldu. Ağustosta 1254,66 lira olan kömür ücreti ekimde 2159,1 liraya fırladı. Dolar kurunun artmasıyla birlikte zammın tekrar güncelleneceği belirtiliyor.
Ayçiçek Yağı Zam Şampiyonu
Yaklaşık iki ay önce 5 litresi 55 TL civarında olan sıvı yağ, son iki ayda deyim yerindeyse zam şampiyonu oldu. Marketlerin sınırlı olarak sattığı ifade edilen sıvı yağın 5 litresi 100 TL’yi aştı.
50 Kilogramlık Un 160 TL’ den 280 TL’ye Yükseldi
Van ve bölgede özellikle tandır ekmeği için alınan 50 kilogramlık un fiyatı iki ay önce 160 TL iken Kasım ayında 280 TL’yi geçti.
Serhat News
(TYK)
