Van’ın İpekyolu ilçesine bağlı Bakraçlı köyünde bulunan tarihi Yoncatepe Sarayı’nın taşları, çevredekiler tarafından sökülerek, römorklarla başka yerlere taşınıyor. Urartular tarafından inşa edilen bu yapının, kültürel miras açısından önemli bir yere sahip olduğuna dikkat çeken Arkeolog Murat Şen, bu durumun bir an önce sonlandırılmaması halinde Van açısından oldukça önemli olan bu yapının yok olacağını ifade ediyor.
Başkenti Van olan Urartu Devleti M.Ö 13. ve 6’ıncı yüzyıllar arasında günümüzdeki Doğu Anadolu Bölgesi, Kuzeybatı İran, Irak’ın küçük bir bölümü ile kuzeyde Aras Vadisi’nde hakimiyet kurmuş. Bölgedeki varlığını çoğunlukla bıraktığı mimari eserlerden anladığımız Urartu Devleti, günümüze ulaşabilen çok sayıda kale ve anıt mezar inşa etmiş. Bunların arasından en bilineni ise Tarihi Van Kalesi olarak karşımızda duruyor.
Erken Demir Çağı’na ışık tutan bir yapı
Çoğunlukla bölgede kalelerle karşımıza çıkan Urartular, günümüzde Van’ın İpekyolu ilçesine bağlı Bakraçlı köyünde, Erken Demir Çağı ve M.Ö 7’nci yüzyılları arasında Yoncatepe Kalesi’ni ve sarayını inşa etmiş. Saray bölümünün duvarlarının günümüze ulaşması ve bu bölümde kazıların yapılması, yapının yalnızca saray olarak anılmasına neden olmuş. Bu sarayın inşa edilme süreciyle ilgili tarihlendirmeler, aşağı kent yapısının 7’nci yüzyılda inşa edilmesine rağmen nekropolde bulunan mezarlara göre Erken Demir Çağı’yla ilişkilendirilmiş.
Restore edilmeyen sarayın, mevcut hali bile korunamadı
Van’ı ve Van Gölü’nü seyredebileceğiniz Erek Dağı eteklerinde kurulan bu sarayda 1991 yılında kazı çalışmaları başlatılmıştı. Kazı çalışmaları sonucunda ise Yoncatepe Sarayı’nda 2 bin 800 yıllık bir hamam ve küvet ortaya çıkmıştı. Ortaya çıkan hamamla ilgili o dönemin kazı başkanı Prof. Dr. Oktay Belli, hamamın günümüzdeki hamamların ve modern banyoların ilk örneğini oluşturduğunu söylemişti.
Kazı çalışmaları sırasında tarihsel anlamda önemli detayların ortaya çıktığı Yoncatepe Sarayı ise günümüzde herhangi bir restorasyon çalışması yapılmaması ve mevcut halinin korunmaması yüzünden yok olma tehdidi ile karşı karşıya kalmakta. Öte yandan dikdörtgen sal taşlarla inşa edilen Yoncatepe Sarayı’nın taşları çevredekiler tarafından sökülüyor ve römorklarla taşınıyor.
Alışılmışın dışında bir Urartu mimarisi
Erken Demir Çağ’a ait önemli bilgiler taşıdığı düşünülen Yoncatepe Sarayı’na ilişkin konuşan Arkeolog Murat Şen, kalenin yakınlarında Van’ın en eski barajlarından biri olan Harabe Barajı’nın ve Orta Çağ’a ait önemli bilgiler içeren Yedi Kilise (Varagavank Manastırı’nın) olduğunu söylüyor. Böylece bu üç yapının bir arada olması bu sahanın Van tarihi boyunca önemli bir alan olduğunu da gösteriyor.
Şen, Yoncatepe Kalesi’nin Urartu mimarisi içerisinde farklı bir yere sahip olduğunu belirtiyor. Şimdiye kadar alışık olduğumuz ve masif bloklardan oluşan Urartu mimari unsurlarının bu kale ve saray yapısında önümüze sal taşları ile çıktığını ifade eden Şen, yapıdaki bu taşların söküldüğüne ve çevredekiler tarafından taşındığına dikkat çekiyor.
‘Ünik bir yapı yok olmakla karşı karşıya’
Çevredekilerin ne amaçla bu taşları taşıdığı net olarak bilinmezken bu durumun bir an önce sonlandırılması gerektiğini de ifade ediyor. Şen konuşmasının devamında şunları ekliyor: “Gerek uzun tarihi süreçlerin izlenebildiği bir alan olması bakımından, gerekse de Urartu mimarisi içerisinde oldukça özgün bir yere sahip olması açısından Yoncatepe Kalesi titizlikle korunmalıdır. Ancak günümüzde böylesine ünik (eşi olmayan) bir alan ve yapının kendi ellerimizle yok edildiğine şahit olmaktayız. Ne yazık ki çevrede yaşayanlar tarafından kalenin duvarlarını oluşturan sal taşlar sökülmekte ve traktör römorklarıyla taşınmaktadır. Eğer bu durum bir an önce sonlandırılmazsa Urartu mimarlığı ve Van açısından oldukça önemli bir eser göz göre göre yok olacaktır.”
Serhat News
VİDEO-MONTAJ: Barış Aslan
